جبران خسارت معنوی ناشی ازخسارات مازاد بر دیه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 3، دوره 7، شماره 24، شهریور 1390، صفحه 51-76   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا فهرستی^{* 1}؛ منصوره فصیح رامندی²

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

بحث از خسارت­معنوی و مصادیق­مختلف آن و روش­محاسبه و جبران­زیان­های معنوی و در نهایت رویه محاکم قضایی، در مقام­رسیدگی به­دعاوی راجع به اینگونه خسارات از موضوعات جالب و در عین حال نسبتاً پیچیده­ی علم حقوق و تحقیقات حقوقی است. با وجود زمینه­های مناسب درمتون قانونی جهت امکان جبران خسارت معنوی، هنوز اکثریت قریب به اتفاق محاکم از صدورحکم در مورد دعاوی که موضوع آن مطالبه­ی خسارت­های معنوی است امتناع می­ورزند.
یکی از مصادیق خسارت معنوی خسارت مازاد بر دیه است. زیرا هر فرد بر اثر صدمات جسمی منافع و خسارت­های مختلف مادی و معنوی را نیز از دست می­دهد که بعضاً پرداخت دیه مقرر برای جبران بسیاری از این صدمات کفایت نخواهد کرد. بررسی چگونگی جبران اینگونه خسارات به ویژه خسارت­های معنوی که دیه مقرر برای جبران آن کافی نیست ازجمله مباحث قابل بررسی در محاکم حقوقی و مباحث فقهی است.

کلیدواژه‌ها

خسارت؛ خسارت‌معنوی؛ دیه؛ خسارت مازاد بر دیه؛ مسؤولیت مدنی

مراجع

1. الحر العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه الی التحضیل مسائل الشریعه، بیروت دارالاحیاء  التراث العربیه، بی­تا.
2. العوا، محمد سلیم، اصول النظام الجنائی الاسلامی، دارالمعارف ، بی­تا.
3. افتخاری، جواد، جزوه حقوق مدنی و مسؤولیت مدنی، بی­جا ، 1370
4. الکلینی الرازی، ابی جعفر محمدبن یعقوب، اصول من الکافی، دارالکتب الاسلامیه،تهران، 1363 ق.
5. امامی، حسن، حقوق مدنی، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1366 ، چاپ سوم.
6. الموسوی البجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه ، مطبعه الااب، نجف ، 1389ق.
7. انصاری، مرتضی، المکاسب ، چاپ سنگی ،تهران ،1268ق.
8. پروین، فرهاد، خسارت معنوی در حقوق ایران، 8 ، بی­جا، 1380، چاپ اول.
9. توفیق رضا، حسین، اهلیه العقوبه فی الشریعه و القانون المقارن، بی­جا ، بی­تا.
10. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق ، کتابخانه گنج دانش، تهران ، 1368.
11. _________________، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، گنج دئانش، تهران ، 1378.
12. حسینی­نژاد، حسینقلی، مسؤولیت مدنی، جهاد دانشگاهی (دانشگاه شهید بهشتی)، 1370
13. خفیف، علی، الضمان فی الفقه الاسلامی، دارالفکر العربی، قاهره ، 1997م.
14. خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج ، دارالزهرا، بیروت ، بی­تا.
15. ________، مصباح الفقاهه ، دارالهادی، بیروت ، 1412ق.
16. رشدی، محمد اسماعیل، الفقه الجنایی الاسلامی ، مطبعه الجبلاوی، بی­جا ، بی­تا.
17. سلطانی­نژاد، هدایت الله، مسؤولیت مدنی، نورالقلین، بی­جا، 1380.
18. شهید ثانی، زین­الدین بن علی، کشف الریبه فی احکام الغیبه، مکتبه المرتضویه، تهران ، بی­تا.
19. ـــــــــــــــــــــــــــ، مسالک الافهام، دارالهدی، قم ، بی­تا.
20. شهیدی، مهدی، جزوه مسؤولیت مدنی، دانشگاه شهید بهشتی، تهرات ، نیمسال 66-67.
21. صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی، تهران گنج دانش ، 1371، چاپ چهارم.
22. طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت ، 1393 ق.
23. عاملی غروی، جواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد علامه، قاهره، 1324- 1326ق.
24. عوده، عبدالقادر،التشریع الجنایی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی ، مؤسسه الرساله، بیروت، 1413ق .
25. فاضل مقداد، جمال­الدین، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، کتابخانه آیت­الله مرعشی، قم، 1404.
26. قاسم­زاده، سید مرتضی، مبانی مسؤولیت مدنی،  بی­جا، 1378.
27. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی( الزامهای خارج از قرار داد، ضمان قهری)، دانشگاه تهران، تهران، بی­تا.
28. _______، حقوق مدنی(مسؤولیت مدنی وضمان قهری)، دانشگاه تهران، تهران،1370، چاپ­سوم.
29. گلپایگانی، محمد رضا، مجمع المسائل، دارالقرآن الکریم، قم ، بی­تا.
30. مرعشی، محمد حسن، دیدگاه­های نو درحقوق کیفری اسلام، نشر میزان، تهران، 1373.
31. موسوی الخمینی، روح الله، الرسائل، مؤسسه اسماعیلیان، قم ، 1410 ق.
32. میر فتاح مراغی، عناوین الاصول، مؤسسه نشر الاسلامی، قم ، 1417.
33. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، المکتبه الاسلامیه، تهران، 1367.
34. نجفی فتاحی، صمد، جبران مادی خسارت معنوی در نظام حقوقی ایران، مجله کانون وکلا، زمستان 1383، شماره 186.
35. نخجیر، رؤیا، لزوم اعاده خسارت معنوی در نظام حقوقی، روزنامه­ی اطلاعات، شماره­ی 22375- 8/9/1380
36. نقیبی، سیدابوالقاسم، خسارت­معنوی­درحقوق­اسلام ونظام­حقوقی­معاصر، انتشارات­امیرکبیر، تهران،1381.
37. نوری همدانی، حسین، توضیح المسائل ، انتشارات قدس، قم ، 1371.
38. هاشمی، محمود، بایسته­های فقه جزا ، نشر میزا ن، تهران ، 1378، چاپ اول.
39. یزدی طباطبایی، محمد کاظم، ملحقات العروه الوثقی ، مکتبه الدوار، قم ، بی­تا.