بررسی مقایسه ای عناصر بومی و اقلیمی در آثار هوشنگ مرادی کرمانی و محمّد بهمن بیگی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 16، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 17، آذر 1396، صفحه 87-114   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

آسیه فقیه پرشکوهی^{* 1}؛ اصغر عیسی پور کهلبونی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان بنت الهدی صدر رشت

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

متون ادبی از دیرباز مهم­ترین جلوه­ گاه لغات و اصطلاحات محلی و ضرب­ المثل­ها، آداب و رسوم، باورها و عقاید منطقه ­ای بوده­ اند؛ از این رو نقد و بررسی عناصر بومی و اقلیمی در آثار ادبی، نقش بسزایی در جهت ماندگاری و انتقال این مفاهیم به آیندگان دارد. اگرچه کاربرد عناصر بومی در متون ادبی ایران، قدمتی دیرینه دارد اما اصطلاح "ادبیات بومی و اقلیمی" از اواخر قرن نوزدهم وارد ادبیات شده و از نظر مردم­ شناسی مورد توجه قرار گرفته است.
هدف این مقاله بررسی مقایسه ­ای عناصر بومی و اقلیمی در آثار هوشنگ مرادی کرمانی و محمد بهمن­ بیگی است که هر دوی آن‌ها به معرفی و انتقال میراث فرهنگی اقلیم خود همت گماشته ­اند. آداب و رسوم، باورها و عقاید و دانش بومی در آثار این دو نویسنده به روش توصیفی نقد و بررسی شده است. علاوه بر تفاوت­های کمّی، در آثار بهمن­ بیگی به شیوۀ واقعه­نگاری، آگاهانه این قبیل مباحث با ذکر جزییات تشریح می­ شوند اما هوشنگ مرادی کرمانی، ذهن و زبان سنّت­ گرای خود را در قالب داستان به کار می­ گیرد تا اصالت بومی و اقلیمی را به تصویر بکشد.
 ضرورت و رسالت چنین پژوهش­ هایی، شناسایی، توجه و معرفی فرهنگ عامۀ مناطقی است که کمتر به آن‌ها پرداخته شده یا کمتر مورد توجه قرار گرفته ­اند.

کلیدواژه‌ها

ادبیات بومی؛ باورها؛ بهمن‌بیگی؛ فرهنگ عامه؛ مرادی‌کرمانی

مراجع

 کتاب­ها

1- بروجردی، مهرزاد (1387) روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمۀ جمشید شیرازی، چاپ سوم، تهران: فروزان روز.

2- بهمن بیگی، محمد ( 1368 ) بخارای من ایل من، چاپ اوّل، تهران: مؤسسۀ انتشارات آگاه.

3-  ــــــــــــــــ (1381) اگر قره قاج نبود، چاپ سوم، شیراز: انتشارات نوید شیراز.

4- ـــــــــــــــــ (1394) عرف و عادت در عشایر فارس؛ طلای شهامت، چاپ دوم، تهران: انتشارات نوید شیراز.

5- خرمشاهی، بهاءالدین (1368) حافظ­نامه، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش.

6- داد، سیما ( 1380 ) فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: مروارید.

7- گری، مارتین ( 1382 ) فرهنگ اصطلاحات ادبی، ترجمۀ منصورۀ شریف زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

8- مرادی کرمانی، هوشنگ ( 1388الف ) مشت بر پوست، چاپ پنجم، تهران: معین.

9-  ــــــــــــــــــ  ( 1388ب ) نخل، چاپ نهم، تهران: معین.

10- ـــــــــــــــــ ( 1390 الف ) بچّه­های قالیباف­خانه، چاپ دهم، تهران: معین.

11- ــــــــــــــــ (1390 ب ) خمره، چاپ ششم، تهران: معین.

12- ـــــــــــــــــ ( 1390پ  ) شما که غریبه نیستید، چاپ پانزدهم، تهران: معین.

13- ــــــــــــــــــ ( 1390ت ) قصه های مجید، چاپ بیست­وسوم، تهران: معین.

14- ـــــــــــــــــــ ( 1391 )آب انبار، چاپ دوّم، تهران: معین.

15- میرصادقی ، جمال ( 1376 ) عناصر داستان، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.

16- میرصادقی، جمال؛ میرصادقی ( ذوالقدر ) میمنت، ( 1377 ) واژه نامۀ هنر داستان نویسی، تهران: کتاب مهناز.

مجلات

1- دستغیب، عبدالعلی ( 1380 ) «دربارۀ ادبیات بومی»، ماهنامۀ ادبیات داستانی، شمارۀ 56، ص 18- 15.

2- صادقی شهپر، رضا ( 1389 ) «نخستین رمان اقلیمی در داستان نویسی معاصر ایران»، کتاب ماه ادبیات، شماره 40 (پیاپی154 ) ص 39- 35.

3- هاشم پور، معصومه ؛ پویان، مجید ( 1392 ) « بازتاب عناصر اقلیمی در آثار مرادی کرمانی با تکیه بر داستان نخلو خمره»، هفتمین پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، صص 2000 – 1988.

4- Abrams, M (1993).A Glossary of literary terms, cornell university 6 Ed.