سبک‌شناسی شعر طنز دهخدا

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 4، دوره 8، شماره 27، خرداد 1396، صفحه 73-103   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مهسا ساکنیان¹؛ مرتضی رشیدی آشجردی^{* 2}؛ محبوبه خراسانی²

¹دانش‌آموختة دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

چکیده

دورة مشروطه، یکی از مهم‌ترین و قابل توجه‌ترین دوره‌های تحول ادبیات فارسی به شمار می‌رود. در این دوره یکی از شاخه‌های ادبیات که بیشتر از همه دستخوش تحول گردید، ادبیات طنز و به خصوص شعر طنز است. در دورة مشروطه، شعرای برجسته‌ای ظهور کردند که دهخدای قزوینی یکی از آن‌هاست. وی کوشش بسیاری در راه اعتلای ادبیات فارسی از جمله طنز کرده است. در این مقاله اشعار طنز دهخدا بر اساس کتاب "سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها" از محمود فتوحی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. از نتایجی که به دست آمد، مشاهده گردید در مشخصه‌های ماهیت طنز، شاخص "کنایه" با بیشترین درصد به میزان 39/51 % به دست آمد. شاخص‌های "افشاگری" با 44/29 %، "طعنه" با 85/15 %، با بزرگ‌نمایی و کوچک‎‌نمایی" به میزان 63/14%، "اظهار معنای خلاف ظاهر لفظ"با 19/12% و "عیوب افراد" با 32/11%، در مراتب بعدی قرار داشتند. همچنین مشاهده گردید که دهخدا در اشعار طنز خود، به شاخص‌های "مراعات ادب" و "آمیختن دو زبان مختلف" نیز توجه داشته است. حضور ضرب‌المثل‌های شیرین فارسی به شعر طنز وی غنای خاصی بخشیده است. نتایج به دست آمده نشان داد، "سبک کنایی" و "آگاهی‌بخشی" از مشخصه‌های اصلی طنز دهخدا به شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

دهخدا؛ طنز؛ کنایه

مراجع