بررسی شیوه‌های حضور نویسنده در متن تاریخ جهان‌گشای جوینی بر مبنای نظریّة گذرنماهای یاکوبسن

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مقاله 6، دوره 8، شماره 28، شهریور 1396، صفحه 121-140   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

مهدی قاسم زاده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک.

چکیده

تاریخ‌گرایی نوین، تاریخ را روایتی داستانی و یک محصول "ذهنی" و بازگویی واقعیّتی می‌داند که در ذهن نویسنده شکل گرفته‌است و نویسنده در آن دخالت دارد. زبان‌شناسان ساختارگرایی چون رومان یاکوبسن بر مبنای شیوه‌های ساختارگرایی، روایی و ذهنی‌بودن متون تاریخی را بررسی کرده‌اند. یاکوبسن با تکیه بر این‌که ابزار مورّخ، زبان است، معتقد است که او با وجود تلاش برای آشکار نکردن خود در متن تاریخی، عناصری از این ابزار را به کار می‌گیرد که نمایان‌کنندة حضورش در متن است و دخالت او را در نگارش تاریخش نشان می‌دهد. یاکوبسن این عناصر را "گذرنما" می‌خواند. نگارندة این مقاله بر آن است تا با بررسی گذرنماها در متن تاریخ جهان‌گشای جوینی، حضور و دخالت نویسنده در این متن تاریخی را نمایان کند. لذا با بهره‌گیری از دو نوع مأخذ و به شیوة کتابخانه‌ای، ابتدا گذرنماها و شیوة بررسی آن‌ها را در منابع موضوعی نظریّات نقد ادبی متمایز کرده، سپس برای هر یک از انواع و زیر انواع آن‌ها، شواهدی را از جلد دوم تاریخ جهان‌گشای جوینی جمع‌آوری و بررسی کرده‌است. نتایج، حاکی از آن است که نویسنده گذرنماهای بسیاری را در متن خود به کار برده که حضور و دخالت او را در متن تاریخیش به اثبات می‌رساند. 

کلیدواژه‌ها

تاریخ جهانگشا؛ رومن یاکوبسون؛ حضور نویسنده؛ گذرنما

اصل مقاله

.

مراجع