ارزیابی اثر کشت مخلوط ذرت (Zea mays L.) و لوبیا چشم بلبلی (Phaseolus vulgaris L.) بر عملکرد دانه ذرت و لوبیا و کنترل علف‎های هرز در منطقه‎ی گتوند

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

مقاله 4، دوره 7، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 32-40   

چکیده

به منظور بررسی اثرکشت مخلوط ذرت و لوبیا چشم بلبلی بر رشد و عملکرد دانه آن‏ها و نیز کنترل علف‏های هرز، این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی1391 در منطقه گتوند انجام شد. در این آزمایش دو فاکتور تراکم و نسبت اختلاط برای
بررسی در نظر گرفته شد. آزمایش با استفاده از روش جایگزینی با نسبت اختلاط 1:1 (%50 ذرت + %50 لوبیا)، 1:2 (%67 ذرت + %33 لوبیا) ، 2:1 (%33 ذرت + %67 لوبیا) و افزایشی (%100 ذرت + %20 لوبیا)،
(%100 ذرت + %10 لوبیا)، (لوبیا %100)، (ذرت%100) و تراکم مطلوب و بیشتر از مطلوب ذرت هیبرید 640 NS (75 و 90 هزار بوته در هکتار) و برای لوبیا چشم بلبلی رقم محلی (150 و 200 هزار بوته در هکتار) در نظر گرفته شد. اثر کشت مخلوط و تراکم گیاه زراعی بر تعداد علف هرز معنی‏دار نبود اما میزان ماده خشک علف‏های هرز را کاهش داد. بیشترین ماده‏ی خشک علف هرز با 742 گرم در متر مربع به کشت لوبیای خالص و کمترین آن با 253 گرم به تیمار %100 ذرت + %20 لوبیا تعلق داشت که بیانگر برتری سیستم کشت مخلوط نسبت به سیستم تک کشتی در کنترل علف هرز است. هم چنین نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه در ذرت به میزان14230 کیلو گرم در هکتار از کشت خالص ذرت و کشت %100 ذرت + %10 لوبیا به میزان 8912 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. بیشترین عملکرد لوبیا نیز به میزان3014 کیلوگرم در هکتار به تیمار %33 ذرت+ %67 لوبیا در تراکم بالای مطلوب به دست آمد.

کلیدواژه‌ها

روش افزایشی؛ کشت مخلوط؛ وزن علف هرز

اصل مقاله

ارزیابی اثر کشت مخلوط ذرت (Zea mays L.) و لوبیا چشم بلبلی (Phaseolus vulgaris L.)بر عملکرد دانه ذرت و لوبیا و کنترل علف‎های هرز در منطقه‎ی گتوند

فرشته مردان پور^1*،ناظر آریان نیا² و شاپور لرزاده³

1- دانش‏آموخته کارشناسی ارشد رشته شناسایی و مبارزه با علف هرز، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شوشتر، شوشتر، ایران

2- استادیار گروه شناسایی و مبارزه با علف هرز، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شوشتر، شوشتر، ایران

3- دانشیار گروه شناسایی و مبارزه با علف هرز، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شوشتر، شوشتر، ایران

* مسئول مکاتبات؛ پست الکترونیک: [e-mail]

چکیده

به منظور بررسی اثرکشت مخلوط ذرت و لوبیا چشم بلبلی بر رشد و عملکرد دانه آن‏ها و نیز کنترل علف‏های هرز، این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی1391 در منطقه گتوند انجام شد. در این آزمایش دو فاکتور تراکم و نسبت اختلاط برای
بررسی در نظر گرفته شد. آزمایش با استفاده از روش جایگزینی با نسبت اختلاط 1:1 (%50 ذرت + %50 لوبیا)، 1:2 (%67 ذرت + %33 لوبیا) ، 2:1 (%33 ذرت + %67 لوبیا) و افزایشی (%100 ذرت + %20 لوبیا)،
(%100 ذرت + %10 لوبیا)، (لوبیا %100)، (ذرت%100) و تراکم مطلوب و بیشتر از مطلوب ذرت هیبرید 640 NS (75 و 90 هزار بوته در هکتار) و برای لوبیا چشم بلبلی رقم محلی (150 و 200 هزار بوته در هکتار) در نظر گرفته شد. اثر کشت مخلوط و تراکم گیاه زراعی بر تعداد علف هرز معنی‏دار نبود اما میزان ماده خشک علف‏های هرز را کاهش داد. بیشترین ماده‏ی خشک علف هرز با 742 گرم در متر مربع به کشت لوبیای خالص و کمترین آن با 253 گرم به تیمار %100 ذرت + %20 لوبیا تعلق داشت که بیانگر برتری سیستم کشت مخلوط نسبت به سیستم تک کشتی در کنترل علف هرز است. هم چنین نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه در ذرت به میزان14230 کیلو گرم در هکتار از کشت خالص ذرت و کشت %100 ذرت + %10 لوبیا به میزان 8912 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. بیشترین عملکرد لوبیا نیز به میزان3014 کیلوگرم در هکتار به تیمار %33 ذرت+ %67 لوبیا در تراکم بالای مطلوب به دست آمد.

واژه‏های کلیدی: روش افزایشی، کشت مخلوط، وزن علف هرز

                               

مقدمه

استفاده از کشت مخلوط گیاهان زراعی فواید زیادی مانند افزایش کارایی مصرف انرژی و کاهش مشکلات آفات و علف‏های هرز را به اثبات رسانده است (3، 8، 9، 12) و کنترل علف هرز، معمولا به عنوان یکی از مزایای کشت مخلوط بر شمرده شده است (13). در کشت مخلوط به دلایل مختلف از جمله افزایش پوشش گیاهی، افزایش رقابت و سرعت رشد اولیه بیشتر میزان و هجوم علف‏های هرز به نحو بارزی کاهش می‏یابد. از این رو کشت مخلوط به طور قابل توجهی از میزان کاربرد علف کش‏ها می‎کاهد و این امر علاوه بر ارزش اقتصادی از اهمیت زیست محیطی بسزایی بر خوردار است (9، 11، 12).

سرکوب علف‏های هرز و کاهش رشد آن‏ها بر اثر تداخل گیاه زراعی به عنوان یک عامل تعیین کننده‏ی برتری عملکردکشت مخلوط قلمداد می‏گردد. حضورگیاه زراعی، سلسله مراتب گونه‏های اجتماع علف هرز را تغییر می‏دهد. به عبارت دیگر، اضافه کردن گونه‏ی دوم گیاه زراعی به کشت خالص توزیع بیوماس بین گونه‏ها در اجتماع علف‏های هرز را تغییر خواهد داد (10). پیرزاد و ﻫﻤﮑﺎران (2) اﺛﺮ کشت مخلوط سویا (Glycine max L) و ذرت را در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ روش ﻋﮑﺲ ﻋﻤﻠﮑﺮد ارزیابی ﮐﺮدﻧﺪ و بیان داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ کشت مخلوط بر عملکرد دو گیاه زراعی و کنترل علف‎های هرز مزرعه اثر سودمندی دارد. حسینی و همکاران (4) درآزمایشی که بر روی کشت مخلوط لوبیا چشم بلبلی و ارزن علوفه‏ای انجام دادند مشاهده کردند که میزان عملکرد محصول لوبیا در کشت مخلوط در نسبت50 درصد ارزن علوفه‏ای +50 درصد لوبیا چشم بلبلی، 37 درصد بیشتر از تک کشتی است. آبراهام و سینگ (5) دریافتند که کشت ردیفی هر یک از چهار گونه بقولات یک ساله لوبیا چشم بلبلی علوفه‏ای، لوبیا چشم بلبلی دانه‏ای، ماش سبز و سویا با سورگوم باعث افزایش عملکرد و محتوای نیتروژن سورگوم و کنترل علف‏های هرز در مقایسه با کشت خالص سورگوم شد. طبق اظهارات جمشیدی و همکاران (3) عملکرد دانه ذرت در کشت مخلوط با افزایش سهم آن در مخلوط کاهش معنی‏داری یافت و افزایش عملکرد درتراکم بوته بالاتر تحت تاثیر افزایش سطح قرارگرفت، هم چنین ذرت درکشت مخلوط از مزیت غالبیت بیشتری برخوردار بود.

ذرت (Zea mays L.) و لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) از جمله گیاهانی هستند که سطح زیر کشت بالایی را در کشور دارند و در اکثر مناطق به صورت تک کشتی تولید می‏شوند. تحقیقات نشان می‏دهد که کشت مخلوط این دو گیاه متعلق به دو خانواده‏ی غلات و بقولات، موجب افزایش تولید، حداکثر کارایی استفاده از منابع و نیز افزایش بهره‏وری سیستم کشت می‏گردد (3، 6). بنابراین به منظور بررسی تاثیر کشت مخلوط ذرت و لوبیا بر کنترل علف‏های هرز و هم چنین تاثیر کشت مخلوط بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی ذرت و لوبیا در شرایط آب و هوایی شمال خوزستان این تحقیق انجام شد.

 

مواد و روش‏ها

این آزمایش در سال 1391 در شهر گتوند اجرا گردید. شهر گتوند در شمال خوزستان و از لحاظ جغرافیایی دارای موقعیت 32 درجه و 26 دقیقه شمالی و 48درجه و37دقیقه تا 49درجه و4 دقیقه شرقی می­باشد. بر اساس تقسیم­بندی آمبرژه این منطقه جزء مناطق گرم و خشک محسوب می­شود. خاک مزرعه دارای هدایت الکتریکی 86/4 میلی موس بر سانتی متر، اسیدیته برابر با 08/8 و بافت لومی بود.

آزمایش به صورت فاکتوریل در قابل طرح بلوک‏های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل نسبت اختلاط و تراکم گیاه زراعی بود. عامل نسبت اختلاط در هفت سطح: کشت خالص (ذرت 100 درصد)، روش جایگزینی با نسبت 1:2 (67 % ذرت + 33 % لوبیا چشم بلبلی)، روش جایگزینی با نسبت 1:1 (50 درصد ذرت +
50 درصد لوبیا چشم بلبلی)، روش جایگزینی با نسبت 2:1 (33 درصد ذرت + 67 درصد لوبیا چشم بلبلی)، روش افزایشی (100 درصد ذرت + 20 درصد لوبیا چشم بلبلی)، روش افزایشی (100 درصد ذرت + 10 درصد لوبیا چشم بلبلی)، کشت خالص (لوبیا چشم بلبلی 100 درصد) و عامل تراکم گیاهی در دو سطح شامل: تراکم مطلوب دو گیاه (ذرت 75 هزار بوته و لوبیا چشم بلبلی 150 هزار بوته در واحد سطح) و تراکم بالای مطلوب دو گیاه ( ذرت 90 هزار بوته و لوبیا چشم بلبلی 200 هزار بوته در واحد سطح) بود.

کشت دو گیاه به صورت هم زمان و به صورت خشکه کاری در 5 تیرماه 1391 و به صورت دستی انجام شد. هر کرت آزمایشی شامل پنج ردیف کاشت به عرض 6 متر و به طول 8 متر با فاصله 75 سانتی‏متری بود. بذرها با تراکم مطلوب و بیشتر از مطلوب به ترتیب با فواصل بین بوته 18و15 سانتی متر در وسط پشته‏های 75 سانتی متری برای ذرت و فاصله بین ردیف 18و 13 سانتی متر در دو طرف پشته‏ها با فاصله 5/37 سانتی‏متر از مرکز پشته برای لوبیا چشم بلبلی کشت شد. در این آزمایش رقم محلی لوبیا و هیبرید 640NS ذرت استفاده شد. نمونه برداری جهت تعیین تنوع و وزن علف هرز از سه ردیف وسطی به عرض 25/2 متر و طول 50 سانتی‏متر، 50 روز پس از کاشت انجام شد. در نمونه برداری از گیاه زراعی در هر متر مربع با توجه به متفاوت بودن فاصله بوته‏های گیاه زراعی در هر کرت، تعداد متفاوتی از بوته‏ها برداشت شد. نمونه برداری جهت تعیین عملکرد گیاهان زراعی در 25 آبان ماه صورت گرفت. برای محاسبه عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی گیاهان زراعی مورد مطالعه، سطحی معادل 2 مترمربع از هر کرت برداشت شد.

داده­های به دست آمده از این آزمایش، با استفاده از نرم افزارMSTAT- C  تجزیه و با استفاده از آزمون دانکن در سطح آماری یک و پنج درصد مقایسات میانگین­ها انجام شد. برای ترسیم نمودارها از نرم افزار EXCEL استفاده شد.

 

نتایج و بحث

ماده خشک و فراوانی علف‎های هرز

فراوانی نسبی گونه‏های علف هرز در واحد آزمایشی نشان داد که تاج خروس ریشه قرمز با 44 در صد بیشترین فراوانی نسبی و کنجد شیطانی با 38/3 در صد کمترین تعداد علف هرز را دارا می‏باشد (جدول 1). نتایج تجزیه و اریانس نشان داد تراکم، نسبت‏های مخلوط و بر هم کنش تراکم و نسبت‏های مخلوط بر تعداد علف هرز تاثیر معنی‏داری نداشتند (جدول2). با توجه به ثابت بودن تعداد علف‎های هرز می‎توان گفت کشت مخلوط با تاثیر بر وزن انها موجب کاهش رشد و کنترل علف‎های هرز شد. سانتیگو (10) نیز گزارش کرد که در ارتباط با تغییر در ساختار جوامع علف‏های هرز، کشت مخلوط جو و نخود در مقایسه با تک کشتی جو دارای اثرات یکسانی هستند. نامبرده هم چنین اظهار داشت که تنوع گونه‏ای علف‏های هرز درکشت مخلوط نسبت به تک کشتی تغییری نکرد. آلفورد و همکاران (6) نیز در بررسی اثر کشت مخلوط ذرت و لوبیا بر کنترل علف‏های هرز به نتایج مشابه دست یافتند و علت کاهش تراکم علف هرز را ترکیب مکملی گیاهان زراعی در مخلوط، که باعث افزایش توان رقابتی گیاهان با علف‏های هرز می‏شود ذکر کردند.

جدول 1- فراوانی نسبی گونه‏های علف هرز در واحد آزمایشی

گونه‏های علف هرز	تعداد علف هرز	فراوانی نسبی (درصد)
تاج خروس ریشه قرمز	208	44
اویارسلام	157	19/33
سوروف	27	7/5
عروسک پشت پرده	23	86/4
خرفه	22	65/4
تاج خروس ریشه سفید	20	22/4
کنجد شیطانی	16	38/3
جمع	473	100

 

نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر نسبت‏های مخلوط بر ماده‏ی خشک علف‏های هرز در سطح یک درصد آماری معنی‏دار بود ولی تیمارهای تراکم و بر هم کنش تراکم و نسبت‏های مخلوط بر این صفت تاثیر معنی‏داری نشان ندادند (جدول 2).

بیشترین ماده‏ی خشک علف هرز به میزان 742 گرم در متر مربع به کشت لوبیای خالص و کمترین آن‏ با 253 گرم در متر مربع به تیمار 100 درصد ذرت + 20 درصد لوبیا تعلق داشت (نمودار 1). بنابراین تیمار تک کشتی لوبیا در رقابت با علف هرز آسیب‏پذیرتر از بقیه‏ی نسبت‏های اختلاط بود و ماده‏ی خشک علف هرز در آن بیشترین میزان را داشت. کشت مخلوط افزایشی ذرت با نسبت 100 درصد ذرت + 20 درصد لوبیا به دلیل قدرت رقابت بالای ذرت با علف هرز و تراکم بالای بوته در متر مربع کمترین ماده‏ی خشک علف هرز را داشته و موفق به کنترل بیشتر علف هرز گردید (نمودار 1). در کشت مخلوط لوبیا قادر است جانشین علف هرز شده و منبع تولید محصولی قابل استفاده نیز باشد به علاوه لوبیا در مقایسه با علف هرز رقابت کمتری را نیز با ذرت دارد (12). محققین به منظور بررسی اثر کشت مخلوط ذرت و برخی از گراس‏های یک ساله بر کنترل علف‏های هرز آزمایشی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که کشت مخلوط ذرت با گراس‏ها در کاهش وزن علف‏های هرز موفق عمل نمود و علت آن را سایه اندازی ناشی از گیاهان همراه بر روی علف هرز، در کشت مخلوط اعلام کردند (10).

 

                                          نمودار 1- تاثیر نسبت مخلوط ذرت و لوبیا بر ماده خشک علف‏های هرز

عملکرد دانه ذرت

نتایج تجزیه واریانس نشان داد تراکم بوته بر عملکرد ذرت تاثیر معنی‏داری نداشت اما تیمارهای نسبت‏های مخلوط و بر هم کنش تراکم و نسبت‏های مخلوط بر این صفت در سطح یک درصد آماری معنی‏دار بودند (جدول 2).

جدول 2- تجزیه واریانس ماده خشک،تعداد علف هرز، عملکرد ذرت و لوبیا

منابع تغییرات	درجه آزادی	تعداد علف‏های هرز	ماده خشک علف‏های هرز	عملکرد ذرت	عملکرد لوبیا	عملکرد بیولوژیکی ذرت	عملکرد بیولوژیکی لوبیا
تکرار	2	4/22	7/97	4037707	85427	80827	1107671
تراکم	1	8/47ns	140071ns	23002ns	**2268538	ns209458	ns1009778
کشت مخلوط	5	ns 9/82	**218761	**32418916	**1759010	**3041077	**17972580
تراکم کشت مخلوط	5	ns5/61	72971ns	**47705467	**1959035	*1061433	ns936012
خطا	22	7/43	7/144	6301292	89814	331064	1121485
ضریب تغییرات (درصد)	-	98/9	9/4	7/4	7/4	2/8	5/7

در نسبت‏های کشت مخلوط بیشترین عملکرد دانه ذرت با 9364 کیلوگرم در هکتار به کشت خالص ذرت و تیمار 100 درصد ذرت + 10 درصد لوبیا با عملکرد 8912 کیلو گرم در هکتار تعلق داشت و کمترین عملکرد دانه با 3831 کیلوگرم در هکتار به کشت %33 ذرت+%67 لوبیا متعلق بود (نمودار 2). همچنین بیشترین عملکرد دانه (14230 کیلوگرم در هکتار) به کشت خالص ذرت در تراکم 75 هزار بوته در هکتار و کمترین مقدار آن (2692 کیلوگرم در هکتار) به کشت 33 درصد ذرت+ 67 درصد لوبیا در تراکم 75 هزار بوته در هکتار متعلق بود (نمودار 3). جمشیدی و همکاران (3) بیان نمودند کشت توام ذرت و لوبیا موجب افزایش عملکرد دانه ذرت شد زیرا لوبیا با تثبیت نیتروژن موجب کمک به رشد ذرت شد و همچنین با سایه‎اندازی بر علف‎های هرز از گسترش آنها در مزرعه جلوگیری نمود.

 

عملکرد دانه لوبیا

نتایج تجزیه واریانس نشان داد تراکم بوته، نسبت‏های مخلوط و بر هم کنش تراکم و نسبت‏های مخلوط بر عملکرد لوبیا در سطح یک درصد آماری تاثیر معنی‏داری داشت (جدول 2).

 

نمودار 2- تاثیر نسبت‏های اختلاط برعملکرد ذرت

 

 

نمودار 3- تاثیر برهم کنش تراکم ذرت و نسبت اختلاط بر عملکرد ذرت

بیشترین عملکرد لوبیا (920 کیلوگرم در هکتار) به تراکم 200 هزار بوته در هکتار و کمترین آن (418 کیلوگرم در هکتار) به تراکم 150 هزار بوته در هکتار متعلق بودند (نمودار 4). هم چنین در نسبت‏های مخلوط بیشترین عملکرد لوبیا (1617 کیلو در هکتار) به کشت%33 ذرت+ %67 لوبیا و کمترین آن‏ها (210 کیلوگرم در هکتار) به کشت 67 درصد ذرت + 33 درصد لوبیا تعلق داشت (نمودار 5). هم چنین در بر هم کنش تیمار‏های تراکم و نسبت مخلوط بیشترین عملکرد لوبیا با 3014 کیلوگرم در هکتار به نسبت 33 درصد ذرت + 67 درصد لوبیا در تراکم 200 هزار بوته در هکتار و کمترین آن با 68 کیلوگرم در هکتار به کشت 100 درصد ذرت + 20 درصد لوبیا در تراکم 150 هزار بوته در هکتار لوبیا متعلق بودند (نمودار 6). در نسبت‏های اختلاط با افزایش تراکم بوته ذرت نسبت به تراکم بوته لوبیا، عملکرد لوبیا کاهش یافت. این امر بدلیل وجود رقابت بین گونه‏ای ذرت با لوبیا بر سر جذب نور و رقابت درون گونه‏ای بوته‏های لوبیا است. بوهنر و همکاران (7) بیان نمود افزایش عملکرد ذرت و کاهش عملکرد سویا در مخلوط ذرت و سویا نیز به دلیل سایه‏اندازی ذرت و کاهش تثبیت بیولوژیکی ازت به وجود می‎آید.

 

نمودار 4- تاثیر تراکم بر عملکرد دانه لوبیا

 

 

 

نمودار 5- تاثیر نسبت‏های مخلوط بر عملکرد دانه لوبیا

 

 

نمودار 6- تاثیر بر هم کنش تراکم و نسبت اختلاط بر عملکرد دانه لوبیا

عملکرد بیولوژیک ذرت

نتایج تجزیه واریانس نشان داد تراکم بوته بر عملکرد بیولوژیک ذرت تاثیر معنی‏داری نشان نداد ولی تاثیر تیمارهای نسبت‏های مخلوط بر این صفت در سطح یک درصد و بر هم کنش تراکم و نسبت‏های مخلوط در سطح پنج درصد آماری معنی‏دار بودند (جدول 2). در نسبت‏های مخلوط بیشترین عملکرد بیولوژیکی ذرت با بیش از 25 تن در هکتار به کشت خالص ذرت و کمترین آن‏ (4/8 تن در هکتار) به کشت 33 درصد ذرت + 67 درصد لوبیا متعلق بودند (نمودار 7). هم چنین در بر هم کنش تراکم گیاهی و کشت مخلوط بیشترین عملکرد بیولوژیکی (4/25 تن در هکتار) به تیمار 100 درصد ذرت + 10 درصد لوبیا در تراکم 90 هزار بوته ذرت در هکتار و کمترین آن
(5/7 تن در هکتار) به تیمار 33 درصد ذرت + 67 درصد لوبیا در تراکم 75 هزار بوته ذرت در هکتار متعلق بودند (نمودار 8). پورتقی (1) در بررسی کشت مخلوط ذرت و لوبیا چیتی نشان داد که اثرات کشت مخلوط این دو گیاه بر عملکرد بیولوژیک ذرت اثر معنی­داری داشت و موجب کاهش عملکرد بیولوژیک ذرت شد.

 

عملکرد بیولوژیک لوبیا

نتایج تجزیه واریانس نشان داد تیمار نسبت‏های مخلوط بر عملکرد بیولوژیک لوبیا در سطح یک درصد آماری معنی‏دار بود ولی تیمارهای تراکم و بر هم کنش تراکم و نسبت‏های مخلوط بر این صفت تاثیر معنی‏داری نشان ندادند (جدول 2). بیشترین عملکرد بیولوژیکی لوبیا (4/2 تن در هکتار) به کشت لوبیای خالص و کمترین مقدار آن (710 کیلوگرم در هکتار) به تیمار 100 درصد ذرت + 10 درصد لوبیا متعلق بود (نمودار 7). تیمار تک کشتی لوبیا در رقابت با علف هرز آسیب پذیرتر از سایر نسبت‏های اختلاط بود و ماده‏ی خشک علف هرز در آن بیشترین میزان را داشت. کشت مخلوط افزایشی ذرت با نسبت 100 درصد ذرت + 20 درصد لوبیا و 100 درصد ذرت + 10 درصد لوبیا به دلیل قدرت رقابت بالای ذرت با علف هرز و تراکم بالای بوته در مترمربع کمترین ماده‏ی خشک علف هرز را داشته و موفق به کنترل بیشتر علف هرز گردید. کماسی (8) بیان کرد افزایش تراکم گیاهی ذرت منجر به افزایش رشد رویشی ذرت و لوبیا در کشت مخلوط به ترتیب به میزان 16 درصد و  21 درصد شد و کشت مخلوط لوبیا با ذرت زودرس بیش از 14 درصد عملکرد بیولوژیکی لوبیا را نسبت به تک کشتی آن افزایش داد.

 

نمودار 7–تاثیر نسبت‏های مخلوط بر عملکرد بیولوژیکی ذرت، لوبیا و علف هرز

نمودار 8- تاثیر بر هم کنش تراکم و نسبت اختلاط بر عملکرد بیولوژیکی ذرت

 

نتیجه گیری

نتایج نشان داد تیمار تک کشتی لوبیا در رقابت با علف هرز آسیب‏پذیرتر از سایر نسبت‏های اختلاط بود و ماده‏ی خشک علف هرز در آن بیشترین میزان را داشت. کشت مخلوط افزایشی ذرت با نسبت 100 درصد ذرت + 20 درصد لوبیا به دلیل قدرت رقابت بالای ذرت با علف هرز و تراکم بالای بوته در متر مربع کمترین ماده خشک علف هرز را داشته و موفق به کنترل بیشتر علف هرز گردید. بیشترین عملکرد دانه در ذرت به کشت خالص ذرت و در تراکم مطلوب و همچنین کشت مخلوط 10 درصد لوبیا + 100 درصد ذرت مشاهده شد. بیشترین عملکرد دانه لوبیا در کشت مخلوط 33 درصد ذرت + 67 درصد لوبیا در تراکم بالای مطلوب به دست آمد. بنابراین نتایج نشان داد که کشت مخلوط ذرت و لوبیا با نسبت 100 درصد ذرت + 10 درصد لوبیا علاوه بر کنترل علف‎های هرز، بیشترین عملکرد دانه ذرت را حاصل نمود. 

مراجع

1. پورتقی، ن. 1382.کشت مخلوط ذرت و لوبیا چیتی. پایان­نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز. 90 صفحه.
2. پیرزاد،ع.، جوانشیر، ع.، آلیاری، ه.، مقدم، م.و شکیبا، م. 1381. رقابت درکشت‏های خالص ومخلوط ذرت و سویا به روش عکس عملکرد. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 9(3): 100-85.
3. جمشیدی، خ.، مظاهری، د.، مجنون حسینی، ن.، رحیمیان، ح. و پیغمبری، س. ع. 1387. ارزیابی عملکرد در کشت مخلوط ذرت و لوبیا چشم بلبلی نشریه پژوهش و سازندگی در زراعت، 80: 118-110.
4. حسینی،م . ب.، مظاهری، د.، جهانسوز، م. و یزدی صمدی، ب. 1382. تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارزن علوفه‏ای و. لوبیاچشم بلبلی در کشت مخلوط. نشریه پژوهش و سازندگی در زراعت، 59: 67-60 .
   1. Abraham, C.T. and Singh, S.P. 1984. Weed management in sorghum legume intercropping systems. Journal of Agriculture Science Cambridge, 103:103-115.
   2. Alford, C.M., Kral, J.M. and Miller, D.S. 2003. Intercropping irrigated corn with annual legumes for forage in the high plains, 95: 520-525.
   3. Boehner, P. R. and C. A. Francis, 1993. Yield component comparisons at different densities with maize and soybean strip intercrop. Agronomy Abstracts, 85^th Annual Review, 125-186.
   4. Kumasi, P.O. 1999 .Intercropping maize with cassava or cowpea in Ghana. Journal of Agriculture Science, 32 (2):129-136.
   5. Mukhala, E., Juger J.M. and Vanrensburg, L.D. 1999. Dietary nutrient deficiency in small-scale farmingcommunities in South Africa benefits of intercropping maize and beans, Forage Crops, 19(4): 629-641.
   6. Santiago L.P. 2005. Structure of weed communities occurring in monoculture and intercropping of field pea and barley. Forage Crops, 109: 48–58.
   7. Schippers, P. and Kropff, M.J. 2001. Competition for light and nitrogen among grassland species and corn. Functional Ecology, 15: 155-164.
   8. Thobatsi, T. 2009. Growth and yield responses of maize (Zea mays L.) and cowpea (Vigna unguiculata) in aintercropping system. MSc Thesis. University of Pretoria. 149 p.
   9. West, T.D. and Griffith, D.R. 1992. Effect of strip intercropping corn and soybean on yield and profit. Production in Agriculture Journal, 5:107–11.