قیاس بی‌منطق

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 1، شماره 2، خرداد 1389، صفحه 119-134   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فاروق علوی^*

دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

چکیده

از خصلت‌های ناپسندی  که در افراد مشاهده می‌شود، مقایسه‌های نابه‌جایی است که به سبب مشابهت ظاهری بین دو فرد یا دو پدیده انجام می دهند که در قضاوتشان تأثیر نامقبول می‌گذارد. این مقوله در مثنوی گاهی حکایتی کامل را شامل می‌شود، مانند قصّه‌ی مرد بقّال و طوطی، گاهی نیز در میانه و لابه‌لای مطالب دیگر جلوه می‌کند. در این گونه مقایسه‌ها، اشتباه افراد به آن‌جا می‌رسد که اگر تفاوتی را بین پیامبر بزرگوار و دیگران انتظار دارند، تفاوت در خورد و خواب و مظاهر زندگی دنیوی است. به هر تقدیر لبّ مطلب را می‌توان در بیت مشهور و زیبای مثنوی، یعنی:





کار پاکان را قیاس از خود مگیر


 


گرچه ماند در نبشتن شیر و شیر





به خوبی دریافت.

کلیدواژه‌ها

قیاس؛ حسّ دینی؛ حسّ دنیا؛ نور انبیا

مراجع

 

1-         سعدی، مصلح‌الدّین، (1365)، کلّیّات سعدی، تهران، امیرکبیر.

2-         مولوی، جلال‌الدّین محمّد، (1369)، کلّیّات دیوان شمس، تهران، آینده.

3-         مولوی، جلال‌الدّین محمّد، (1356)، مثنوی معنوی، مصحح رینولدالین نیکلسون، تهران، امیرکبیر.

4-         کوئن، بروس، (1387)، مبانی جامعه‌شناسی، مترجمان غلامعبّاس توسّلی- رضا فاضل، تهران، (سمت).