بررسی دوره‌های ترسالی و خشکسالی و اثرات آن بر منابع آب زیرزمینی دشت ممسنی

جغرافیای طبیعی

مقاله 6، دوره 10، شماره 36، شهریور 1396، صفحه 73-87   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

مریم انصاری^{* 1}؛ صمد فتوحی²

¹دانشجوی دکتری آب وهواشناسی شهری، دانشکده علوم زمین،دانشگاه شهید بهشتی،تهران،ایران

²دانشیاردانشکده جغرافیا دانشگاه سیستان و بلوچستان ،زاهدان،ایران

چکیده

       نوسانات در پارامترهای هواشناسی از جمله بارندگی یکی از ویژگی­های چرخه اتمسفری است، ضمن اینکه کاهش شدید بارندگی و دوره­های خشک ناشی از آن، تأثیر­های منفی بسیاری بر منابع آب می­گذارد. در این تحقیق اثر دوره­های خشکسالی و ترسالی بر منابع آب زیرزمینی دشت ممسنی مورد بررسی قرار گرفته است. جهت انجام این تحقیق از داده­های تراز آب زیرزمینی چاههای پیزومتری (19 چاه) دشت ممسنی استفاده شده است. این آمار مربوط به سالهای 83-82 تا سال آبی 92-91 می­باشد. همچنین از آمار بارش ایستگاه نورآباد برای تعیین دوره­های ترسالی و خشکسالی استفاده شده است. در این تحقیق با استفاده از شاخص SPI خصوصیات خشکسالی و دوره­های آن ارزیابی شده، جهت بررسی اثر دوره­های ترسالی و خشکسالی­ بر منابع آب زیرزمینی از روش همبستگی و رگرسیون استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می­دهد خشکسالیها باعث افت آبهای زیرزمینی شده  است.

کلیدواژه‌ها

آب زیرزمینی؛ خشکسالی؛ دشت ممسنی؛ SPI

مراجع

1-  اسلامیان، سید سعید، نصری، مسعود و رحیمی، نعیمه(1388): بررسی روزهای ترسالی و خشکسالی و اثرات آن بر تغییرات منابع آب حوضه آبخیز دشت بوئین، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی،شماره 33، صص 90-75.

2-  اسماعیلیان، مهدی (1387): راهنمای جامع spss 14، نشر دیباگران، تهران.

3-  اسکندری دامنه، حامد، زهتابیان، غلامرضا، خسروی، حسن وآذره، علی(1394): بررسیوتحلیلارتباطزمانیومکانیبینخشکسالی هواشناسیوهیدرولوژیکیدراستانتهران، فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، دوره 24، شماره 96، صص 120-113.

4-  اکرامی، محمد, احتصاصی، محمدرضا و ملکی نژاد، حسین (1392):آثار و پیامدهای خشکسالی اقلیمی بر تاخیر زمانی و تغییر رژیم آبدهی قنوات و چشمه ها (مطالعه موردی: دشت یزد - اردکان)، تحقیقات منابع آب ایران، دوره 9، شماره 2، صص 40- 27.

5-  بایزیدی، مطلب و ثقفیان، بهرام(1390):تجزیه و تحلیل منطقه­ای خشکسالی جریان رودخانه در مناطق جنوب غرب کشور، علوم مهندسی و آبخیزداری ایران، سال پنجم، شماره 4، صص 52-37.

6-  بهنیا فر، اباالفضل، حبیبی نوخندان، محمد و دولتی، رضا(1389): آثار و پیامدهای خشکسالی بر منابع آب حوضه مرکزی گناباد طی دوره 1385-1365، جغرافیای طبیعی،شمار3، دوره 7،صص66-53.

7-     بهره­مند، عبدالرضا؛ همدمی، قاسم؛ صنیعی، ابراهیم (1392): تحلیل روند تغییرات بلند مدت بارندگی و دبی در غرب دریاچه ارومیه، پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز، سال چارم، شماره 8، صص 57-43.

8-     بیرانوند، مهدی (1389): تأثیر خشکسالی بر تغییرات منابع آب زیرزمینی با استفاده از GIS در دشت قره­بلاغ طی سالهای (1387-1372). پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان، محمود خسروی، 147 صفحه.

9-     حمیدیان پور، محسن(1385): تحلیل دوره­های خشکسالی دشت مشهد و میزان تأثیر آن بر منابع آب، جنگل و مرتع، شماره 75، صص50-44.

10- خسروی، ایمان، آخوندزاده، مهدی، خوش گفتار، محمد مهدی (1394): مدل سازی و پیش­بینی سری زمانی شاخص­های خشکسالی با روش­های یادگیری ماشین به منظور مدیریت مخاطرات، مجله دانش مخاطرات، شماره 1، دوره دوم، صص 51-65.

11- خوارانی، اسداله و خواجه، محمد(1393): بررسی همزمانی روند خشکسالی و افت سطح آبهای زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت داراب) برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره هجدهم، شماره 2، صص 79-57.

12- خوش اخلاق، فرامرز، فیروز، رنجبر، طولابی، سعید، مقبل، معصومه، معصوم پور سماکوش، جعفر  (1389): بررسی خشکسالی در سال آبی 87-1386 و اثرات آن بر منابع آب و کشاورزی(مطالعه موردی شهرستان مرودشت) فصلنامه جغرافیا، شماره24، دوره 8، صص 136-119.

13- دائمی، علیرضا (1386) پدیده خشکسالی و اثرات آن بر منابع آبی کشور،  فصلنامه مهندس مشاور، شماره41، صص11-7.

14- شکیبا، علیرضا، میرباقری، بابک و خیری، افسانه(1389): خشکسالی و تأثیر آن بر منابع آب زیرزمینی در شرق استان کرمانشاه با استفاده از شاخص SPI، انجمن جغرافیای ایران، سال هشتم، شماره 25، صص124-105.

15- عطایی، هوشمند، قادری، ناصح و قادرزاده، حامد(1390): بررسی رابطه بین نوسانات اقلیمی با تراز آبخانه دهگلان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 26، شماره 4، صص208-187.

16- فهمیده عمادی، مریم(1390): بررسی تأثیر نوسانات بارش بر سطح آب زیرزمینی حوضه آبریز گرگانرود، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان، غلامرضا نوری، 136 صفحه.

17- قوی­دل­رحیمی، یوسف (1381): تجزیه و تحلیل نوسانات بارش و محاسبه دوره مرطوب و خشک آذربایجان شرقی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز، 187 صفحه.

18- محمدی، حامد و شمسی پور، علی اکبر(1382): تأثیر خشکسالیهای اخیر در افت منابع آب زیرزمینی دشت های شمال همدان، پژوهش های جغرافیائی، شماره 45، صص130-115.

19-    محمدی، محسن، مرادی، حمیدرضا و وفاه­خواه، مهدی(1391) توزیعمکانیوارتباطبینخشکسالیهایهواشناسیوآبهایزیرزمینیدردشتاراک، جغرافیای طبیعی، سال پنجم، شماره 15، صص 84-77.

20- مهندسان مشاور آسماری(1392): آمار برداری سرارسری از منابع آب سطحی و زیرزمینی حوضه آبریز زهره(محدوده مطالعاتی نورآباد ممسنی)، شرکت مدیریت منابع آب ایران، سازمان آب منطقه ای استان فارس، دفتر مطالعات پایه منابع آب، 53 صفحه.

21- نادریان فر، محمد و انصاری، حسین (1390): ارزیابیاثراتشدت- مدتخشکسالیهادرمقیاسزمانیگوناگونبرنوسانهایسطحآب زیرزمینی(مطالعه موردی: دشتنیشابور)، مجله مهندسی منابع آب، سال چهارم، صص15-1.

22- وفا خواه، مهدی و مهدوی، محمد(1378): ارائه مدل ریاضی جهت برآورد خشکسالی هیدرولوژیک در مناطق خشک مرکزی ایران. دومین کنفرانس منطقه­ای تغییر اقلیم. سازمان هواشناسی کشور، 165-153.