پیش‌نمونه‌های زبانی و کاربرد آنها در شناخت جهان خارج

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 7، دوره 3، شماره 7، شهریور 1390، صفحه 151-166   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسنده

فائقه شاه‌حسینی

دانش آموخته‌ی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

در معنی‌شناسی شناختی، دانش زبانی مستقل از اندیشیدن و شناخت نیست و زبان بخش جدایی‌ناپذیری از قوای شناختی ذهن تلقی می‌شود. همچنین در چارچوب مطالعات شناختی نگاهی میانی به استفاده زبان و دانش زبانی در نظر گرفته می‌شود. به اعتقاد زبان‌شناسان شناختی صورت و نقش دو روی سکه شناخته می‌شوند و هیچ یک اولویتی نسبت به دیگری ندارند. مقاله‌ی حاضر به بررسی مفهوم «پیش‌نمونه‌گی» از منظر معنی‌شناسی شناختی و اهمیت پیش‌نمونه‌ها در درک و تعبیر جهان خارج و اصول مقوله‌بندی مفاهیم زبانی می‌پردازد. بر اساس این نظریه، پیش‌نمونه عضو کانونی و بارز هر مقوله است و سایر اعضا بر حسب شباهتشان با این عضو تعریف می‌شوند.
در این مقاله پس از اشاره به نظریه‌های مطرح شده در مورد پیش‌نمونه‌گی به تأثیر این مفهوم در مقوله‌بندی اشاره شده و هرچند در وهله‌ی اول پیش‌نمونه مفهومی وابسته به معنی است ولی برای تعیین مقولات آوایی، صرفی، نحوی و مجموعه‌ای از مفاهیم دیگر به پیش‌نمونه‌ها وابسته‌ایم و پیش‌نمونه‌ها به عنوان ابزارهای تحلیلی به زبانشناسان شناختی کمک می‌کند تا بتوانند رابطه میان مفاهیم مختلف را تبیین کنند.

کلیدواژه‌ها

معنی‌شناسی شناختی؛ پیش‌نمونه؛ اصول مقوله‌بندی

مراجع

        1-        صفوی، کوروش، (1379)، درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران، سازمان تبلیغات اسلامی. پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، ص: 450.

         2-         Croft, W. (1990). Typology and universals. Cambridge: Cambridge University Press, p: 50-120.

         3-         Croft, W. and D.A. Cruse )2003). Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press, p: 77-78.

         4-         Evans, V. and M. Green )2006). Cognitive Linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press,p:255-545.

         5-         Givón, T. (1995). Functionalism and Grammar, Amesterdam: John Benjamins,p:12.

         6-         Geeraerts, D. )2006). Cognitive Linguistics. Basic Readings: Mountain de Gruyter,p:9-10.

         7-         Haspelmath, M.) 2002). Understanding Morphology. London: Arnold Publishers, p:79-80.

         8-         Haspelmath, M.) 2006). Against Markedness. Journal of Linguistics, Cambridge University Press,p:25.

         9-         Kövecses, Z (2006). Language, Mind, and Culture. Oxford: Oxford University Press,p:24-28.

       10-       Langacker, R.W. (1987). Foundations of Cognitive Grammar. Vol.I. Stanford, CA: Stanford University Press,p:14-17.

       11-       Langacker, R.W.  (2006). Dimensions of defocusing. In Voice and Grammatical Relations, Tsunoda, Tasaku and Taro Kageyama (eds.),p:32.

       12-       Lee, D. )2001). Cognitive Linguistics: An Introduction. Oxford: Oxford University Press,p:53-54.

       13-       Saeed, J. I. (1997). Semantics. Oxford: Blackwell,p:37.

       14-       Taylor, J. (1995). Linguistic Categorization, Prototypes in Linguistic Theory. Oxford: Oxford University Press,p:40-197.

       15-       Wardhaugh, R. (1990). An Introduction to Sociolinguistics. UK: Basil Blackwell,p:228.

       16-       Robinson. P. & C. N. Elise. (2008). Handbook of Cognitive Linguistics and 2^nd Language Acquistion. UK: Taylor & Francis, Routledge,p:48-50.