اثرپذیری اشعار عربی پارسی گویان قرنهای ششم و هفتم هجری از اوزان متداول شعر فارسی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 8، دوره 3، شماره 7، شهریور 1390، صفحه 167-180   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسنده

سیداسعد شیخ احمدی^*

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

چکیده

یکی از موضوعات اصلی ادبیات تطبیقی، بررسی تأثیرهای ادبیات زبان‌های پویا بر همدیگر است و درباره زبان‌های فارسی و عربی، بیش‌تر سخن از تأثیر ادب عربی برادب فارسی است. امّا در این مقاله، سخن از تأثیر اوزان متداول شعر فارسی بر اشعار عربی پارسی گویان قرن های ششم و هفتم هجری است.
اوزان رایج شعر کهن فارسی هرچند ماخوذ از شعر عربی است، امّا پارسی گویان در آن تصرف کرده‌اند و آن را با ساختار زبان فارسی هماهنگ نموده‌اند.
این پارسی گویان در سرایش شعر عربی – علاوه بر بحور ویژه شعر عرب – بحور متداول شعر فارسی را منظور داشته اند و اشعار عربی خویش را بدان آراسته اند. در این مقاله با بهره گرفتن از منابع معتبر، تفاوت کاربرد اوزان مشهور شعر عرب و فارسی بیان شده است و نتیجه‌ای که به‌دست آمده، آن است که بیش‌تر ملمعات و اشعار عربی شاعران ایرانی، در وزن و شیوه‌ی سرایش، تابع شعر فارسی است و در واقع این شاعران عربی را به شیوه عجمی گفته اند و به قول مولانا:
چه غم است ار زرم بشدکه مئی هست هم‌چو زر
عربی گرچه خوش بود عجمی گو تو ای پسر

کلیدواژه‌ها

اوزان متداول شعر فارسی؛ اشعار تازی؛ شعر ملمع؛ تأثیر شعر فارسی بر شعر تازی

مراجع

        1-        امیر معزی (1363)، دیوان، به کوشش ناصر هیری، تهران ، نشر مرزبان.

        2-        بدیع یعقوب، امیل (1991)، المعجم المفصل فی علم العروض و القافیه، بیروت ، دارالکتب العلمیه.

        3-        بلخی، جلال الدین (1363) کلیات شمس، به کوشش فروزانفر، دوره ده جلدی، تهران، امیرکبیر.

        4-        بلخی، جلال الدین (1372) مثنوی معنوی، به کوشش محمد استعلامی، جلد اول، تهران ، زوار.

        5-        جبلی، عبدالواسع (1362) دیوان، به کوشش ذبیح الله صفا، تهران ، امیرکبیر.

        6-        خاقانی شروانی، بدیل بن علی (1368) دیوان، به کوشش ضیاالدین سجادی، تهران ، زوار.

        7-        خانلری، پرویز(1367) وزن شعر فارسی، تهران ، انتشارات توس.

        8-        رازی،شمس الدین محمد(1360)المعجم فی معاییر اشعار العجم،به تصحیح مجدد مدرس رضوی،چاپ سوم،تهران،زوار

        9-        سعدی، مصلح الدین مشرف بن عبدالله (1372) کلیات سعدی، به کوشش محمد علی فروغی، تهران ، امیرکبیر

      10-      شفیعی کدکنی، محمدرضا(1365) گزیده غزلیات شمس، تهران ، انتشارات سپهر.

      11-      شمسیا، سیروس(1374) سبک شناسی شعر، تهران ، انتشارات فردوسی.

      12-      عتیق،عبد العزیز(بی تا)علم العروض والقافیه،بیروت،دار النهضه العربیه.

      13-      معروف، نایف و عمر الاسعد(1987)علم العروض التطبیقی،چاپ اول،بیروت،دارالنفائس.

      14-      منوچهری دامغانی(1326) دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی،تهران، چاپخانه پاکت چی.

      15-      هاشمی سید احمد(1923) جواهرالادب، المجلدالثانی، قاهره ، مطبعه المقطف و المقطم.

      16-      هاشمی سید احمد(1961) میزان الذهب فی صناعه شعرالعرب، قاهره، مطبعه المقطف و المقطم.