برساخت اجتماعیِ خلاقیت تحلیلی جامعه شناختی از دیدگاه اساتید و فارغ التحصیلان رشته جامعه شناسی و کامپیوتر درباره پژوهش خلاقانه

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 5، دوره 7، شماره 2، مهر 1396، صفحه 111-148   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

نویسندگان

علیرضا غفاری¹؛ مصطفی ازکیا^{* 2}

¹‏.دانشجوی‎ ‎دکتری جامعه‎ ‎شناسی‎ ‎فرهنگی،‎ ‎دانشگاه‎ ‎آزاد‎ ‎اسلامی،‎ ‎واحد‎ ‎علوم‎ ‎و تحقیقات تهران،‎ ‎تهران، ‏

²استاد‎ ‎دانشگاه‎ ‎و‎ ‎عضو‎ ‎هیئت‎ ‎علمی‎ ‎دانشگاه‎ ‎آزاد‎ ‎علوم‎ ‎و‎ ‎تحقیقات‎ ‎تهران، تهران، ایران‏

چکیده

هدف: هدف اصلی این مقاله، مطالعه دیدگاه دانشگاهیان از منظری جامعه شناختی نسبت به پژوهش خلاقانه است.
روش: در این مطالعه با استفاده از روش نظریه بنیانی تلاش داریم با رویکردی بینارشته ای یعنی روانشناسی، مدیریت و جامعه شناسی، تحلیلی جامعه شناختی از دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران درباره خلاقیت در بخش پژوهش ارائه دهیم و در یابیم که چگونه خلاقیت در چارچوبهای اجتماعی برساخته شده و فهمیده می شود.
یافته ها: مقولات اصلی ساخته شده در این پژوهش عبارتند از: نوبودگی، پذیرش اجتماع علمی/محلی، تعدد شاخصها، ویژگی های فردی، اکوسیستم، خروجی خلاق، تاثیرگذاری، رسانه ای کردن، مقایسه کردن با آثار موجود، بازشناسی، کاربردی بودن، ایجاد مالکیت فکری، معناداری، ارتباط گیری/شبکه سازی، امیدواری/ناامیدی، خروجی خلاق، مهاجرت.
نتیجه گیری: بر اساس مطالعات و مصاحبه های انجام شده و برقراری ارتباطی مشخص بین نظریه های جامعه شناسی، روان شناسی و مدیریت در مورد خلاقیت، مدلی پارادایمی ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

خلاقیت؛ برساخت اجتماعی؛ جامعه شناسی خلاقیت؛ پژوهش خلاق؛ نظریه بنیانی

مراجع

‏‫

‏‫آیسنک، مایکل. (۱۹۹۴). فرهنگ توصیفی روانشناسی شناختی. (علینقی خرازی، رمضان دولتی، محسن رئیس قاسم، و حسین کمالی، مترجمان). نشر نی.

‏‫ازکیا، مصطفی؛ و ایمانی جاجرمی، حسین. (۱۳۹۰). روش­های کاربرد تحقیق کاربرد نظریه بنیانی. کیهان.

‏‫استراوس، انسلم؛ و کربین، جولیت. (۱۳۹۲). مبانی پژوهش کیفی فنون و مراحل تولید نظریه­ زمینه­ای. (ابراهیم افشار، مترجم). نشر نی.

‏‫افروغ، ‌محمد. (۱۳۹۴). خلاقیت و نوآوری، پشتوانه کارآفرینی در دست بافته های عشایر قشقایی. فرهنگ مردم ایران، ۴۰(۰)، ۱۲۷-۱۵۰.

‏‫الکساندر، ویکتوریا دی. (۱۳۹۳). جامعه شناسی هنرها: شرحی بر اشکال زیبا و مردم پسند هنر. (اعظم راودراد، مترجم). فرهنگستان هنر.

‏‫بوردیو، پیر. (۱۳۹۳). تمایز: نقد اجتماعی قضاوت های ذوقی. (حسن چاوشیان، مترجم). ثالث.

‏‫بوردیو، پیر‌. (۱۳۸۵). اما چه کسی «خالقان» را خلق کرد؟. (‌نیما ملک‌محمدی، مترجم)، زیبا شناخت، ۱۵(۱)، ۶۷-۷۶.

‏‫چیکسنت میهالی، میهای. (۱۳۹۵). خلاقیت، روان شناسی کشف و اختراع. (عباس علی کتیرایی، مترجم). مازیار.

‏‫سی. کافمن، جیمز؛ و جی. استرنبرگ، رابرت. (۱۳۹۴). راهنمای جامع خلاقیت کمبریج. (مرتضی شعبانی و لیلا بیگدلی، مترجمان) (ج ۱). تهران: انتشارات آوای نور.

‏‫شکوهی امیرآبادی، لیلا. (۱۳۹۵). اثربخشی آموزش فرآیند حل مسأله خلاق (CPS)در بهبود سلامت عمومی و کاهش استرس ادارک شده در افراد وابسته به مصرف مواد مخدر. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، (۴)، ۱۴۱-۱۶۸.

‏‫صادقی مال میری، منصور. (۱۳۸۶). خلاقیت رویکردی سیستمی؛فرد،گروه، سازمان. تهران: دانشگاه امام حسین.

‏‫عبداللهی، حسین؛ آقامحمدی، جواد؛ عباسپور، عباس؛ و دلاور، علی. (۱۳۹۶). تحلیل ویژگی­های شخصیتی کارآفرینی در بین دانش آموزان دوره اول آموزش متوسطه­(مطالعه موردی استان کردستان). ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، (۱)، ۴۹-۷۰.

‏‫فاضلی، نعمت الله. (۱۳۹۱). تحلیل جامعه شناختی خلاقیت و عوامل و زمینه­های فرهنگی و اجتماعی. در مردم نگاری هنر (جستارهای جامعه شناختی و انسان شناختی در زمینه ادبیات و هنر ، شعر، نقاشی، موسیقی). فخراکیا.

‏‫فاضلی، نعمت الله. (۱۳۸۵). درباره خلاقیت فرهنگ شناسی. بازیابی ۱۰ فروردین ۱۳۹۶، از

‪http://www.farhangshenasi.ir/persian/node/416‎

‏‫فراستخواه، مقصود. (۱۳۹۵). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر نظریه برپایه. آگاه.

‏‫فلوریدا، ریچارد. (۲۰۰۵). شهر ها و طبقه خلاق. (ابراهیم انصاری و اسماعیل انصاری، مترجمان). تهران: جامعه شناسان.

‏‫فلیک، اوه. (۱۳۸۷). درامدی بر روش تحقیق کیفی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

‏‫قانعی راد، محمدامین. (۱۳۸۵). تعاملات و ارتباطات در جامعه علمی، بررسی موردی در رشته علوم اجتماعی. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

‏‫قانعی‌راد، ‌محمد‌امین. (۱۳۸۰). روش شناسی و خلاقیت علمی. رهیافت، ۲۶(۱)، ۳۹-۵۱.

‏‫قانعی‌راد، ‌محمد‌امین. (۱۳۸۳). گفت و گوهای پیش الگویی در جامعه شناسی ایران. جامعه شناسی ایران، 17(۵)، ۵-۳۹.

‏‫قانعی‌راد، ‌محمد‌امین. (۱۳۹۵). نقد متن، تفکر خلاق و تکوین الگوهای دگرواره­ی اندیشه. نقد کتاب علوم اجتماعی، ۹(۳)، ۵-۸.

‏‫کریمی‌ثانی، ‌پرویز؛ و سیدی، ‌مریم. (۱۳۹۴). بررسی رابطه بین سبک زندگی و خلاقیت با انگیزش تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان خوی در سال تحصیلی 92-93. زن و مطالعات خانواده، ۲۷(۷)، ۱۶۱-۱۸۰.

‏‫کلانتری، ‌صمد؛ ربانی، ‌رسول؛ و هزار‌جریبی، ‌جعفر. (۱۳۸۳). بررسی میزان کارآفرینی دانش آموختگان در عرصه نشریات و مطبوعات. مطالعات جامعه شناختی، ۲۳(۱۰)، ۱۷۱-۱۹۰.

‏‫کی‌نژاد، ‌محمد‌علی؛ و نگاهداری، ‌بابک. (۱۳۸۷). تحلیل راهبردی مؤلفه های رشد خلاقیت در نظام آموزش و پرورش کشور. راهبرد فرهنگ، ۴(۱)، ۲۵-۴۴.

‏‫لنگرودی، شمس. (۱۳۹۲). تاریخ تحلیلی شعر نو (ج ۱). مرکز.

‏‫محمدپور، احمد. (۱۳۹۰). روش تحقیق کیفی ضد روش ۲. تهران: جامعه شناسان.

‏‫نصرالهی‌وسطی، ‌لیلا. (۱۳۹۳). بررسی نظری و تجربی رابطه میان مشارکت اجتماعی و روحیه کارآفرینی زنان روستایی (مورد مطالعه: دهستان شیروان از توابع شهرستان بروجرد). توسعه روستایی، 11(6)، 319-340.

‏‫نصیری، ‌فخر‌السادات؛ اسکندری، ‌اصغر؛ و نویدی، ‌پرویز. (۱۳۹۴). بررسی تأثیر رهبری موثق بر بهبود خلاقیت و نوآوری با توجه به نقش میانجی سرمایه اجتماعی. مدیریت سرمایه اجتماعی، 6(2)، 475-496.

‏‫نوروزبخش، ‌راضیه؛ و اقدسی، ‌علی‌نقی. (۱۳۹۴). اثربخشی آموزش مولفه های نظریه معکوس بر خلاقیت دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان ارومیه. زن و مطالعات خانواده، 29(7)، 41-52.

‏‫ویزبرگ، رابرت. (۱۳۷۸). خلاقیت فراسوی اسطوره نبوغ. (مهدی والفی، مترجم). روزنه.

 

Becker, Howard S. (1982). Art Worlds. University of California Press.

Collins, Randall. (1998). The Sociology of Philosophies: A Global Theory of Intellectual Change. The Belknap Press of Harvard University Press.

Joas, Hans. (1996). the Creativity of Action. University of Chicago Press.

Mann, Leon; & Chan, Janet. (2011). Creativity and Innovation in Business and Beyond: Social Science Perspectives and Policy Implications. Routledge.

Pardeck, JOHN. (1988). An Ecological Approach for Social Work Practice. he Journal of Sociology & Social Welfare, 2(15).

Pettinger, Lynne. (2009). What is Creativity? A Sociological Exploration.

Reuter, Monika. (2015). Creativity — A Sociological Approach. Palgrave Macmillan.

Ritzer, George. (1996). The McDonaldization of Society. Pine Forge Press.

Schumpeter, Joseph. (1942). Capitalism, Socialism and Democracy. Harper.

Simonton, Dean Keith. (1999). The Creative Society: Genius vis-à-vis the Zeitgeist. Hampton Press.

Tanner, Jeremy. (2003). The Sociology of Art: A reader. Routledge.

Tepper, Steven J. (2013). Creativity, Innovation and Society. Course Syllabus for Sociology 214 at Princeton University.