راهبردهای علمی نقش عوامل طبیعی در استقرار سکونتگاه‌های شهری و روستایی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: بخش جویم لارستان)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 7، دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 35، تیر 1396، صفحه 125-161   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسنده

محمد ابراهیم عفیفی^*

استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان، لارستان، ایران

چکیده

چکیده
    عوامل طبیعی نقش بسزایی در مکان گزینی و نحوه پراکنش استقرارگاه‌های انسانی دارند، بعضی از این عوامل می‌توانند نقش موثرتری تسبت به سایر عوامل داشته باشند، که در این پژوهش به بررسی و ارزیابی استقرار سکونتگاه‌های شهری و روستایی بخش جویم در ارتباط با عوامل طبیعی پرداخته می‌شود.  پژوهش حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی می‌باشد که برای بررسی معیار عوامل جغرافیای طبیعی و تأثیر آن در ساخت و ساز سکونتگاه‌ها در محدوده مورد مطالعه ابتدا ویژگی‌های جغرافیای طبیعی منطقه از قبیل شیب، زمین شناسی، گسل، خاک، اقلیم و هیدرولوژی و ... مورد مطالعه قرار داده شد و عوامل مذکور با استفاده از نرم‌افزار ARC GIS بصورت رقومی تهیه گردید و سپس با استفاده از مدل AHP وزن هر شاخص به دست آمد. نتایج بدست آمده بر اساس معیار و زیر معیارها نقشه پهنه بندی بخش جویم در سه کلاس مناسب، متوسط و نامناسب بدست آمد که با توجه به نتایج تحقیق تعداد 59 (79/73) درصد سکونتگاه‌ها که دارای مساحتی 108040 کیلومتر (56/47) درصد می‌باشند در پهنه‌های مناسبی استقرار یافته‌اند و 65685 کیلومتر (9/20) درصد از مساحت بخش جویم که تعداد 11 (86/14) درصد سکونتگاه‌ها می‌باشند در پهنه‌های متوسطی استقرار یافته‌اند و تعداد 4 (41/5) درصد سکونتگاه‌ها که دارای مساحتی حدود 17610 کیلومتر (20/9) درصد می‌باشند در پهنه‌های نامناسبی استقرار یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: استقرار سکونتگاه‌ها؛ ژئومورفولوژی؛ GIS؛ بخش جویم

مراجع

منابع

1. Aghali,F & others, (2007),barrase ghayeghahe avamele tabiee dar esteghrar sekoonatghahaye roostaee (motaleaye moredi:sekonatghahaye roostsee artefaate kopedagh – hezar masged) nashreyeye almi-pagoohesheye angoman goghrafeyaee Iran, sale pangom, shomaraye 13.

2. Ahmadi, a, (2006),barraseye naghshe eghlim dar harakate damenaye dar ertefaate shomal khorasan ba estefade az GIS gahate kontorole balayaye tabiee, rahkarhaye moghabele ba an, payanname doktori dineshghahe tarbiyat moalem Tehran.

3. Estelagi, a.Ghadiri masoom, m, (2005),barrasiye avamel Goghrafiyaee dar nezame esteghrar sokonatghaha ba takid bar teknikhaye kami (pagohesh moredi: naheyevilkig az tavabe shahrestane naming), faslname pagooheshhaye Goghrafiyaee, shomare 53,121 – 136.

4. Aru, g. c, doorkamp, (1998),Geomorfologe va modireyat mohit, targome shapoor ghodarzi negad, entesharate samt.

5. Tolon, (1994), Goghrafiyaye sokonatghahaye rostaee, targome mohamad taheri, daneshghahe tarbiyat moalem Tabriz, entesharate Amidi.

6. Panahandeh, m. and others, (2009),karborde ravesh tahlile selsele maratebi dar makanyabee dafne pasmande shahre semnan, majale salamat, mohit, faslname almee – pagoheshi behdasht mohite Iran, dore dovom, shomareye 4.

7. Pishghami fard, z. and others, (2012), modelsazi taeen manategh kharar khiz ba estefade az model AHP dar mohite GIS gahate modiriyate shahri (manteghe 8 shahrdaree Tabriz) daneshghah azad eslami vahed Ahar, faslname fazaye Goghrafiyaee, sale 12, shomare 37.

8. Tofigh, f, (1993),arzeshyabee chand meyari dar tarhrizi kalbodi, majaleh abadi, sale 11, shomare 11.

9. Saeedi, a, (2010),mabani Goghrafiyaye roostaee, Tehran, entesharate samt, shap 12.

10. Shekoee, H, (2010), didghahhaye no dar goghrafiyaeye shahri, entesharate samt.

11. Rajaee, a, (1994),karbord Geomorfology dar amayesh sarzamin va modiriyat mohit, nashre ghomes, shap 1.

12.. Rajaee, a, (1994),karbord Geomorfology dar amayesh sarzamin va modiriyat mohit, nashre ghomes, shap 3.

13. Rezaee, p. Malekroodi, p, (2010),mahdoodiyathaye Geomorfologikee tosaaye fiziki shahr roodbar, faslnameh Goghrafiyaye tabiee, sale 2, shomare 7.

14. Rahnemaee, m, (2008), magmooaye mabahes, ravesh haye shahr sazi, jeld 4, markaze motaleat va tahghighate memary, shar sazi Lran, shap 4.

15. Rahmani, m, (2004), tahlil asare avamel tabiee dar olghoye tozia fazaeesokonatghaha, gameeyat roostaee sharestan Amol, faslnameh gameeyat, shomare 49 – 50, 141 – 152.

16. Rahimi, s, Abaspoor, R. Modiri, m, (2013), makanyabee arsehaye pakhsh saylab dar abrize Harat ba bekarghiri model talfighi olghoritm genetic, AHP, faslname barname rizi mantaghaee, sale 3, shomare 3.

17. Zomorodiyan, m, (2019), karbord Goghrafiyaye tabiee dar barname rizi shahri – roostaee,entesharat payame noor, shap 7.

18. Hasan poor, kh. Rahimi, m, (2014), barrese avamel Geomorfologikhi sokonatghaye ensani shahrestane Bastak ba molahezat padafande gheyre amel dar mohit GIS dovomin hamayesh meli jayghahe Geomorfology dar amayesh sarzamin va modiriyate mohit.

19. Gholami rad, z. Shariat panahi, z, (2013), ),barrasiye jayghahe avamel Goghrafiyaeetabiee dar esteghrare sokonatghahaye roostaee ostan Kermanshah bar asase farayande tahlile selsele maratebee AHP ba estefade az GIS, Faslname Goghrafiyaee sarzamin, shomare 37, 55 – 75.

20. Fesharaki, p, (1996),Goghrafiyaye roostaee, daneshghahe azad eslami.

21. Fazel niya, gh. Hakimdoost, e. Poorgafari, m, (2014), tahlili bar avamel moaser dar parakonesh va esteghrare sokonatghahi roostaee dar shahrestan sirjan, faslnameh barnameh rizi manteghaee, sal 4, shomare 16, 109 – 124.

22. Ghangee, m. Mikailee, j, (2008), asare tahavolate gameeyati bar sakhtarhaye fazaee-makani sokoonatghahaye roostaee (motalea moredi:bakhshe markazi Birjand), shomare 69, 70.

23. Mahdavi Hajilooee, m, (1994), barasee goghrafiyaee manabe ab roostahaye Iran, Tehran, entesharat majed.

24. Nadersefat, m, (2000),Geomorfology manategh shahri, entesharat samt, shap 1,Tehran

25. Nagafee kakavand, m, (2012),pahneh bandi khatare voghooea zamin laghzesh hoze abriz sar takht ba estefade az selsele maratebi, payannameh karshenasi arshad daneshghahe oloom, tahghighat Tehran.

26. Negharesh, h, (2003),karborde Geomorfology dar makan ghozini shahrha, payamadhaye an, majaleh Goghrafiya va tosea, 134 – 160.

27. Moshiri, v, (2008), Goghrafiyaye koochneshini, Tehran, entesharat samt, shap 10.

28. Moosavi, m. Nazmfar,h.Aftab,a, (2013), barasi naghshe avamel tabiee dar tozea goghrafiyaee gameeyat va sokonatghahaye shahri ba estefadeh az GIS va GEODA (motaleaye moredi: ostane Azarbayejane gharbi),faslnameh goghrafiya va motaleate mohiti, sale 2, shomare 5, 10 – 95.

29. Molaee hashtjin, n, (2007), olghooyea tozea fazaee jameeyat dar gonoob gharbi daryaye khazar (1345-1400), pagoheshhaye goghrafiyaee, shomareh 59.

30. Makhdoom,m, (2011),shaloodeh amayesh sarzamin, entesharate daneshghahe Tehran.

31 - A. Anabstani. (2011): The role of natural factors in stability Of rural settlements (case study: Sabzevar county): Geography and Environmental Planning, 21th Year, vol. 40, No.4, PP: 89-104

32 - Coates,B.E.R.J.Johnston and P.L. Knox (1977) “ Geography and Inequality” OxfordUniversity Press.