بررسی مقایسه‌ای شگردهای پست‌مدرنیستی در دو داستان از ابوتراب خسروی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 9، شماره 30، خرداد 1396، صفحه 15-42   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

سعید حسام پور^{* 1}؛ ثمین کمالی²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

²دانشجوی دکترای بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

چکیده

پسامدرنیسم[1]یکی از جریان­های نوظهور در ادب فارسی است که به­ویژه درادبیات داستانی بسیار به آن توجه شده و به­تازگی آثار گوناگونی با رویکرد پست­مدرنیستی آفریده شده است. یکی از نویسندگانی که بیشتر در داستان­های کوتاه خود به گونه­ای از این جریان تأثیر پذیرفته، ابوتراب خسروی است. دراین مقاله، کوشیده شده چگونکی کاربرد برخی از مهم­ترین شگردهای پست­مدرنیستی در دو داستان «تفریق خاک» و «داستان ویران» از مجموعه داستان اخیر این نویسنده تحلیل و با هم مقایسه شود. از این رو، در آغاز، خلاصه­ای از دو روایت آمده است، سپس شگردهای به کار رفته در هر یک بررسی شده و سرانجام کارکرد این شگردها در دو داستان با یکدیگر سنجیده شده است. یافته­های پژوهش نشان داد که داستان تفریق خاک با قرار دادن «وجود» به­عنوان موضوع محوری، محتوای وجودشناسانه را در مقام عنصر اصلی متون پست­مدرن برجسته کرده است؛ درحالی­که داستان ویران بیشتر از شگردهای صوری به ویژه اتصال کوتاه بهره برده و در نتیجه توجه خواننده را بیشتر به ماهیت فراداستانی اثر جلب کرده است.



[1]Postmodernism
 

کلیدواژه‌ها

ابوتراب خسروی؛ پسامدرنیسم؛ تفریق خاک؛ داستان ویران؛ محتوای وجودشناسانه

مراجع

-          آلن، گراهام (2000). بینامتنیت. ترجمه: پیام یزدان­جو (1380). تهران: نشر مرکز.

-          بوتور، میشل (1964). جستارهایی در باب رمان. ترجمه: سعید شهرتاش (1379). تهران: انتشارات سروش.

-          بی­نیاز، فتح­الله (1387). درآمدی بر داستان نویسی و روایت شناسی، تهران: نشر افراز.

-         پاینده، حسین (1383). مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان (ترجمه)، تهران: روز نگار.

-          پاینده، حسین (1384). تاریخ به منزلة فراداستان: رویکرد پسامدرنیستی به تاریخ در داستان میزگرد. نامة فرنگستان، شمارة 7، ص 143- 157.

-          پاینده، حسین (1386). رمان پسامدرن چیست؟. ادب پژوهشی، شمارة 2، ص 11- 47.

-          پاینده، حسین (1389). نظریه­های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم. تهران: انتشارات نیلوفر.

-         تدینی، منصوره (1387). تولد دوبارة یک فرا داستان، نقد ادبی، سال 1، شمارة 2، ص 63-82.

-          تدینی، منصوره (1388). پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران. تهران: انتشارات رامین.

-         خسروی، ابوتراب (1370). هاویه. شیراز: انتشارات نوید.

-          خسروی، ابوتراب (1377). دیوان سومنات. تهران: نشر مرکز.

-          خسروی، ابوتراب (1379). اسفار کاتبان. تهران: نشر آگه.

-          خسروی، ابوتراب (1382). رود راوی. تهران: نشر قصه.

-          خسروی، ابوتراب (1388). کتاب ویران. تهران: نشر چشمه.

-          داد، سیما (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید.

-         سعیدی، مهدی و صدیقی، علیرضا (1387). ناهمخوانی نظریه و نوشتار، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة 10، ص 216- 195.

-          شمیسا، سیروس (1385). نقد ادبی. تهران: انتشارات میترا.

-         فلکی، محمود (1382). روایت داستان (تئوری­های پابه­ایِ داستان­نویسی). تهران: انتشارات بازتاب نگار.

-         لاج، دیوید (1992). هنر داستان نویسی. ترجمه: رضا رضایی (1388). تهران: نشر نی.

-         لوته، یاکوب (2000). مقدمه­ای بر روایت در ادبیات و سینما. ترجمه­: امید نیک فرجام (1386)، تهران: انتشارات مینوی خرد.

-          مک هیل، برایان (1987). داستان پسامدرنیستی. ترجمه: علی معصومی (1392). تهران: انتشارات ققنوس.

-         میرصادقی، جمال و میرصادقی، میمنت (1388). واژه­نامة هنر داستان­نویسی. تهران: انتشارات مهناز.

-         نجومیان، امیر علی (1384). درآمدی بر پست­مدرنیسم در ادبیات. اهواز: نشر رسش.

-       نیکوبخت، ناصر و رامین نیا، مریم (1384). پست­مدرنیسم و بازتاب آن در رمان کولی کنار آتش. دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارة38، ص 163- 179.

-          وارد، گلن (1997). پست­مدرنیسم. ترجمه: قادر فخر رنجبری و ابوذر کرمی (1393). تهران: نشر ماهی.

-          وو، پاتریشیا (1993). فراداستان. ترجمه: شهریار وقفی­پور (1390). تهران: نشر چشمه.

-          یزدان­جو، پیام (1381). ادبیات پسامدرن. تهران: نشر مرکز.