بررسی ادب اعتراض در جریان شعری سمبولیسم اجتماعی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 7، دوره 9، شماره 30، خرداد 1396، صفحه 125-142   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

رحیم کوشش^{* 1}؛ زهرا نوری²

¹استاد یار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

چکیده

جریان شعر «سمبولیسم اجتماعی» گسترده­ترین و معروف­ترین جریان شعر معاصر است که سهم مهمی در تاریخ ادبیات معاصر دارد. نامدارترین شاعران معاصر، پیرو این جریان بودند، اشعار برجسته­ای از آنها ماندگار شده که جزو درخشان­ترین اشعار شعر معاصر می­باشد. بارزترین ویژگی این جریان، پیوند معنادار شعر با اجتماع است به گونه­ای که می­توان گفت شعر شاعران، انعکاس مسائل جامعه است. یکی از مؤلفه­های شعر اجتماعی که در این جریان بسیار به آن توجه شده، شعر«اعتراض» است. از آنجا که خاصیت شعر اجتماعی اعتراض و انتقاد است و از آنجا که شرایط اجتماعی این دوره نامساعد است، شاعران پیوسته در واکنش به مسائل جامعه معترض هستند. در این مقاله نمونه­های شعر اعتراضی در شعر شاعران برجسته­ی­ این جریان ازجمله نیما یوشیج، احمد شاملو، اخوان ثالث، فروغ فرخزاد، حمید مصدق بررسی شده است. نتایج بررسی بیانگر این است که استبداد و نابه­سامانی شرایط اجتماعی دلیل اصلی شعر اعتراضی شاعران است. مهم­ترین اعتراض­ها نیز در مورد فقر، فاصله­ی طبقاتی، بی­عدالتی و نابرابری ارزش­ها، استبداد و استعمار  است.

کلیدواژه‌ها

جریان سمبولیسم اجتماعی؛ اعتراض؛ استبداد؛ عدالت؛ فقر

مراجع

1. اخوان­ثالث، مهدی  (1387) زمستان، تهران: زمستان.
2. ـــــــــــــــــ (1387) از این اوستا،تهران:  زمستان.
3. براهنی، رضا(1371) طلا در مس، تهران، ناشر: نویسنده.
4. پاشایی، ع (1382) زندگی و شعر احمد شاملو(ا.بامداد) 2ج،تهران: ثالث.
5. پشت­دار، علی محمد(1389) «چشماندازآزادگیوادباعتراض درشعرفارسی» مجله­ی تخصصی علوم ادبی، صص 157ـ 180
6. ـــــــــــ(1385) ناصرخسرو و ادب اعتراض(جلوه­های آزادگی و ادب اعتراض در دیوان ناصرخسرو»،  تهران: فرهنگ صبا.
7. جلالی،بهروز(1376)در غروبی ابدی(زندگینامه، مجموعه­ی آثار منثور، مصاحبه­ها و نامه­های فروغ فرخزاد)، تهران:مروارید.
8. حسین پورچافی،علی(1387) جریان­های شعری معاصر فارسی، تهران: امیرکبیر.
9. زرقانی، مهدی(1391) چشم انداز شعر معاصر ایران:جریان­شناسی شعر ایران در قرن بیستم، تهران:  ثالث
10. زرین­کوب، حمید(1358) چشم­انداز شعر نو فارسی،تهران: توس
11. سلطانی فرگی، مرتضی(1388) بررسی شعر اعتراض در ادبیات معاصر پارسی از سال 1332 تا 1357، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سبزوار،  استاد راهنما: ابوالقاسم رحیمی، استاد مشاور: مهیار علوی مقدم
12. شاملو،احمد(1384) مجموعه آثار( دفتر یکم) چ ششم، تهران: نگاه.
13. شفیعی­کدکنی، محمدرضا(1359) ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: توس
14. صفا،ذبیح­الله(1378) تاریخ ادبیّات در ایران،ج3،بخش 1، تهران: فردوس.
15. عالیعباسآباد،یوسف(1390) جریان­شناسیشعرمعاصر،تهران،سخن.
16. عباسی، حبیب الله، محسنی، مرتضی (1385) «تحلیل جامعه­شناختی منظومۀ کارشب پای نیما»، فصلنامه­ی پژوهش­های ادبی ش 12 و 13، صص163ـ 191
17. فرخزاد، فروغ(1384) دیوان، تهران: مجید.
18. مصدق،حمید(1378) تارهایی،منظومه­هاوشعرها،تهران:زریاب.
19. یاحقی،جعفر (1384)، جویبارلحظه­ها(ادبیات معاصر فارسی)، تهران: جامی.
20. یوشیج، نیما(1389)مجموعۀ کامل اشعار،گردآوری،نسخه­برداری و تدوین: سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
21. ــــــــــــ(1385) درباره هنر شعر و شاعری، به کوشش: طاهباز، سیروس ،تهران: نگاه.