مظاهر تأمل از نقطه نظر آموزه های دینی در قصیده طلاسم إیلیا أبو ماضی

مطالعات نقد ادبی

مقاله 4، دوره 11، شماره 44، بهمن 1395، صفحه 109-135   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرهاد دیوسالار^{* 1}؛ زهرا شهبازی²

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی کرج

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی کرج

چکیده

شعر تأملی به عنوان یک مکتب ادبی، در حوزه ادبیات عربی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و از مهم ترین اشعار تأثیر گذار در ادبیات دوره معاصر به حساب می آید؛ چرا که شاعر در آن سعی می نماید با ذوقی سلیم، مهارتی شگرف و با کمک عاطفه ای لطیف، روح خواننده را به اهتزاز در آورده تا اندیشه و تفکر او را به تکاپو وچالش بکشاند. ایلیا ابوماضی با ژرف نگری در موضوعات مختلف به عنوان بارزترین شاعر تساؤل و تفاؤل مطرح بوده و زمینه های تأمل در شعر او متفاوت است. دراین مقاله که با روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده است سعی بر آن است که یکی از مهم ترین اشعار ابوماضی، شاعر بلند آوازه لبنان در زمینه تأمل به نام "طلاسم" که برخاسته از عاطفه پویا و خلاق او است، از بُعد آموزه های دینی بررسی و تحلیل شده و به پرسشهای شاعر با استنباط از منبع نورانی قرآن و با بهره گیری از سخنان بزرگان پاسخ گفته شود. در این قصیده طولانی می توان تأمل و تساؤل شاعر در زمینه اسرار هستی، آفرینش، حیات بعد از مرگ و... را  دریافت. طلاسم یکی از مهم ترین اشعار مهجر با مضمون تأمل می باشد که در آن سعی می شود تا به حقیقت مخلوقات و مصدر وجود آنها توجه شود. شاعر در این قصیده میان شک و یقین در تحول و دگرگونی است و توانست به شیوه پرسشی و همچنین جدل فکر آدمی را به سوی حیات و هستی بکشاند. شاعر با طرح سؤالاتی در قصیده طلاسم، قصد ایجاد نوعی درگیری و جدل ذهنی را در وجود خواننده دارد، به همین منظور در این تحقیق بر قرآن، به عنوان منبع پاسخ گویی به این سؤالات تکیه شده است.

کلیدواژه‌ها

شعرتأملی؛ إیلیا أبوماضی؛ آموزه های دینی؛ طلاسم؛ تفاؤل؛ تساؤل

مراجع

قرآن کریم.

ابن منظور، محمد بن مکرم بن على. (1300 هـ). لسان العرب. چاپ بولاق.

باقری، مجید. (1384). یکصد و ده سؤال از استاد مطهری، انتشارات خادم الرضا (ع).

جردی، وحدی أمین.  (2005). أدب التأمل عند المنفلوطی، دراسة فی نصوص النظرات و العبرات،  چاپ نخست بیروت: دار الفکر اللبنانی.

خفاجی، محمد عبد المنعم. (1986). قصة الأدب المهجری، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.

خوری حتی،  فیلیپ. (1972). تاریخ لبنان منذ أقدم العصور إلی عصرنا الحاضر، بیروت: دار الثقافة.

خیام، عمر. (1365). رباعیات، تهران: انتشارات اقبال.

دیمتری سلیم، جورج. (بدون تاریخ). إیلیا أبو ماضی، دراسات عنه وأشعاره المجهولة، مصر: دارالمعارف.

رومی، جلال الدین. (1370). دیوان مثنوی معنوی، از روی چاپ رینولد نیکلسون، نشرطلوع.

زیات، أحمد حسن. (بدون التاریخ). تاریخ الأدب العربی، الطبعة الثامنة و العشرون، بیروت: دار الثقافة.

سروی حسینی، سید غلامرضا. (1381). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن (راغب اصفهانی) با تفسیر لغوی و ادبی قرآن، ج سوم: انتشارات مرتضوی.

سعدی. (1381). کلیات دیوان، بهاءالدین خرمشاهی براساس تصحیح و طبع محمدعلی فروغی، انتشارات دوستان.

صمیلی، یوسف. (1980). الشعر اللبنانی اتجاهات و مذاهب، دارالوحدة، الطبعة الأولی .

ضیف، شوقی. (بدون تاریخ).  دراسات فی الشعر العربی المعاصر، الطبعة العاشرة،. دار المعارف.

طباع، عمر فاروق. (2006). الرفض فی الشعر العربی المعاصر، الجزء الأول، بیروت، مؤسسة المعارف.

امام علی (علیه السلام). (1384). نهج البلاغة، ترجمه محمد دشتی، انتشارات سبط النبی.

فرید تنکابنی، مرتضی. (1383). نهج الفصاحة، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

کیان زاد، رضا. (1380). المعجم المفهرس لکشف آیات القرآن، ج 1و2، انتشارات کیان کتاب.

مطهری، مرتضی. (1377). انسان و ایمان، انتشارات صدرا.

معوش، سالم. (ق۱۴۱۷=۱۹۹۷). ایلیا ابوماضی بین الشرق و الغرب فی رحلة التشرد و الفلسفه و الشاعریه. بیروت: مؤسسه بحسون.  

مقدسی، انیس الخوری. (1960). الاتجاهات الأدبیه فی العالم العربی الحدیث، الطبعة الأولی، بیروت.

موسی، منیف. (1980).  الشعر العربی الحدیث فی لبنان، الطبعة الأولی.

میر قادری، فضل الله. (1378). جلوه های تأمل در آثار ایلیا ابو ماضی، مجله دانشکده ادبیات علوم انسانی، دانشگاه تهران.

ناعوری، عیسی. (بدون التاریخ). ادب المهجر، دارالمعارف بمصر.

هواری، صلاح الدین. (2006). دیوان إیلیا أبوماضی، دار و مکتبة الهلال.

هواری، صلاح الدین. (2009). شعراء المهجر الشمالی، دار المکتبه الهلال، بیروت، الطبعة الأولی.