بررسی تطبیقی مولفه‌های رمانتیسم در سروده‌های «احمد شاملو» و «نزار قبانی»

مطالعات نقد ادبی

مقاله 5، دوره 11، شماره 44، بهمن 1395، صفحه 137-158   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شیما صادقی بنیس¹؛ معصومه صادقی^{* 2}

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

چکیده

در پس کاوش­های ادبی هر ملل، جدا از بازتاب شعر و ادب بر مردمان یک جامعه به طور خاص، درهم­تنیدن افکار ادبی و اندیشه­های شعری شاعران بر دیگر ملل جهان نیز از جمله شگفتی­های ادبیات بوده که کشف این فرآیند تأثیر و تأثر و اشتراک و افتراق بر عهده ادبیات تطبیقی است. در این جستار به شیوه توصیفی- تحلیلی، بن­مایه­های مکتب رمانتیسم در نگاه شعری «احمد شاملو» شاعر معاصر ایرانی و «نزار قبانی» شاعر معاصر عرب، بررسی شده است. تخیل، بازگشت به طبیعت، فردگرایی، عشق و مرگ اندیشی برخی از مهم ترین مولفه­های مکتب رمانتیسم است که در این جستار در شعر دو شاعر یادشده تطبیق شده­اند. یافته­های تحقیق نشان می­دهد یکی از اشتراکات شعری دو شاعر تخیل سرشار و آشکارشان است که در این میان نزار در تصویرسازی و کاربست تکنیک­ها و روساخت شعری موفق­تر بوده و شاملو نیز در ژرف ساخت و استفاده از تخیل در بیان معانی و مضامین گوناگون بشری توانایی بیشتری داشته است. از دیگر شاخص­های رمانتیسم در شعر آنان پرداختن به شعر طبیعت و تلفیق دوست داشتن با بازگشت به طبیعت است، البته دوست داشتنی که شاملو از طبیعت می­آموزد دوست داشتن تمام بشریت است، اما نزار طبیعت را موجب نزدیک­شدن به معشوق خویش می­داند؛ به عبارت دیگر شاعرایرانی در رویارویی با طبیعت، نگاهی فراجزئی و جهان شمول و شاعر عرب نگاهی جزئی و شخصی دارد. همچنین فردگرایی و اهتمام به خویشتن و یا به نوعی کشف خویش، در سروده­های این دو شاعر به وضوح دیده می­شود.

کلیدواژه‌ها

رمانتیسم؛ ادبیات تطبیقی؛ احمد شاملو؛ نزار قبانی

مراجع

اسحاق، محمد.. (1379). شعر جدید فارسی. ترجمه سیروس شمیسا. چاپ اول. تهران: فردوس.

اسوار، موسی. (1382). تا سبز شوم از عشق (شعرهای عاشقانه نزار قبانی). تهران: سخن.

الهواری، صلاح الدین. (2008). المراه فی شعر نزار قبانی دارسه نقدیه. بیروت: دارالبحار.

باباچاهی، علی. (1384). عاشقانه ترین­ها. چاپ اول. تهران: ثالث.

باوره، موریس. (1386). تخیل رمانتیک (مجموعه مقالات رمانتیسم). ترجمه فرشید شیرازیان. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.

پاشایی، ع. (1378). نام همه شعرهای نو (زندگی و شعر احمد شاملو). جلد اول. تهران: ثالث.

پورنامداریان، تقی. (1390). سفر در مه (تأملی در شعر احمد شاملو). تهران: سخن.

جعفری جزی، مسعود. (1378). سیر رمانتیسم در ایران و اروپا. تهران: مرکز.

دومن، پل. (1386). تمثیل و نماد ارغنون (مجموعه مقالات رمانتیسم). ترجمه میترا رکنی. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.

روزبه، محمدرضا. (1381). ادبیات معاصر ایران (شعر). تهران: روزگار.

زرقانی، سید مهدی. (1384). چشم انداز شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.

سلاجقه، پروین. (1384). نقد شعر معاصر: امیرزادۀ کاشی­ها (شاملو). تهران: مروارید.

شاملو، احمد. (1382). مجموعه آثار. دفتر یکم. تهران: نگاه.

شریفی، محمد. (1387). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: نشر نو.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1380). شعر معاصر عربی. چاپ دوم. تهران: سخن.

شمس قیس، محمد بن قیس. (1373). المعجم فی معاییر اشعار العجم. به کوشش سیروس شمیسا. تهران: فردوسی.

فورست، لیلیان. (1387). رمانتیسم (از مجموعه مکتب­ها و اصطلاح­های ادبی و هنری). ترجمه مسعود جعفری جزی. چاپ چهارم. تهران: مرکز.

قبانی، نزار. (2007). الاعمال الشعریه الکامله. قاهره: کنوز.

همو . (1377). در بندر آبی چشمانت. ترجمه احمد پوری. تهران: چشمه.

همو. (1391). از من نپرس چرا دوستت دارم (عاشقانه­های نزار قبانی). ترجمه رضا عامری. تهران: سرزمین اهورایی.

همو . (1392). جهان ساعتش را با چشمان تو تنظیم می­کند. ترجمه سهند آقایی. تهران: جوانه طوس.

لوکاچ، گنورک و دیگران. (1386). در باب فلسفه رمانتیک زندگی ارغنون (مجموعه مقالات رمانتیسم). ترجمه مراد فرهادپور. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی