نقد روان‌شناختی آثار فروغ فرخ‌زاد بر اساس مبانی روان‌کاوی فروید و آدلر

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 4، شماره 12، آذر 1391، صفحه 43-60   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

علی دهقان^{* 1}؛ سهیلا قاسمی²

¹عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

²دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

چکیده

نـقـد روان­شناختی می‌کوشد با تکیه بر اصول و مبانی روان­شناسی، محرّک‌ها و هیجانات روحی و عوامل مؤثّر بر آفرینش یک اثر ادبی را با استفاده از خود آثار و از سویی به کمک بیوگرافی شاعر یا نویسنده بازشناسد و بداند که شور و هیجان و سوز و گداز موجود در اثر تصنّعی است یا بازتابی از روح و روان پرشور و درون پریشان و سوزناک آفریننده­ی آن است. صداقت و روح هنرمندانه که عناصری چون خلاقیـت، حساسیـت و بازآفرینی را بـه همراه داشته، از دام قالب‌ها و شعارواره­گی‌ها آزاد باشد، برای بررسی روان شناختی پاسخ مطمئنی می­دهد. شخصیت فروغ فرخ­زاد تمامی این ویژگی‌ها را داراست. در این پژوهش، اشعار فروغ بر اساس دیدگاه­های روان­شناسی فروید و آدلر بررسی شده است بنابراین مطالعه مکانیزم­های دفاعی گوناگونی در برابر افسردگی و اضطراب­های روانی، در شعر فروغ وجود دارد و انواع عقده­ها و انگیزه­ی روانی در سبک زندگی و رشد و تعالی شعور و شعر وی اثر گذاشته است.

کلیدواژه‌ها

روان‌شناسی؛ فروغ؛ فروید؛ آدلر؛ اضطراب؛ مکانیزم دفاعی

مراجع

1-  بخشی فتسمی، مریم، (1379)، دیوان اشعار فروغ فرخ زاد، چاپ اوّل تهران: نشر امیر مستعان.

2-  دیچز، دیوید، (1369)، شیوه های نقد ادبی، ترجمه غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدقیانی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی.

3-  روشنی، رضا، ( 1383)، من ِ فروغ، چاپ اول، تهران: نشر نگیما.

4-  شاریه ، ژان پل، (1370)، فروید، ناخودآگاه و روان کاوی، ترجمه و اقتباس علی محدث، تهران: نشر نکته.

5-  شولتز، دوان و همکار، (1379) نظریه­های شخصیت، ترجمه ی یحیی سید محمدی، چاپ سوم، تهران: مؤسسه ی نشر ویرایش.

6-   صنعتی، محمد، (1380)، تحلیل­های روانشناختی در هنر و ادبیات، تهران: نشر مرکز.

7-  طاهباز، سیروس، (1376)، زندگی و هنر فروغ فرخ زاد زنی تنها، چاپ دوم، تهران: انتشارت زریاب.

8-  فرخ زاد، فروغ. (1351)، عصیان، چاپ پنجم، تهران: انتشارات امیر کبیر.

9-  ــــــ،(1383)، مجموعه­ی اشعار فروغ فرخ­زاد، با نظارت جمشید علیزاده، چاپ دوم، تبریز: انتشارات آیدین.

10-  فروید،زیگموند، (1379)، آسیب­شناسی روانی زندگی روزمره،ترجمه محمد­حسین­وقار، تهران: اطلاعات.

11-  ــــــــــــ، (1382)، روان­کاوی و زندگی من، ترجمه ی عنایت، تهران: دنیای کتاب.

12-  ــــــــــــ،(1383)، تمدن و ملالت­های آن، مترجم محمد مبشری، تهران: نشرماهی.

13-  کُری، جرالد، (1385) نظریه و کاربست مشاوره و روان­درمانی، ترجمه­ی یحیی سیدمحمدی، ویراست هفتم، تهران: نشر ارسباران.