تحلیل ساختاری طرح داستان تهمورث

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 4، شماره 12، آذر 1391، صفحه 83-100   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

جهانگیر صفری^{* 1}؛ امیر فتحی²

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

چکیده

روایت بستری مناسب برای گزارش ترتیب واقعی رویدادهاست. در پژوهش حاضر طرح داستان تهمورث (از شاهنامه فردوسی) به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده­ی آن، از دیدگاه چند تن از ساختارگرایان، بررسی و تحلیل شده است. در این داستان، ابتدا وضعیت متعادل برقرار است؛ در زمان پادشاهی تهمورث آرامش سراسر کشور را فرا می­گیرد، سپس حادثه رخ می دهد و این وضعیت اولیه دچار روند تغییر می­شود و وضعیت نامتعادل شکل می­گیرد. تهمورث به دادگری و مردم نوازی می­پردازد و چون دیوان آسایش خلق را می­بینند، خوی بد وادارشان می­کند که از فرمان او سرپیچی کنند و او را از تخت پادشاهی به زیر آورند. پس از آگاهی تهمورث از کارشان، جنگ رخ می­دهد و دیوان شکست می­خورند. بدین گونه بعد از رسیدن قهرمان به هدفش (یا عدم دستیابی) وضعیت متعادل سامان یافته­ای شکل می­گیرد. این وضعیت یکبار در این داستان اتفاق می­افتد. هدف از انتخاب این موضوع، انطباق این نظریات بر این نوع ادبی (داستان) است.

کلیدواژه‌ها

داستان تهمورث؛ ساختار روایت؛ نقد ساختارگرا؛ طرح؛ نظریه‌ی ادبی

مراجع

1- احمدی، بابک، (1380)، ساختار و تأویل متن، چاپ هشتم، تهران: مرکز.

2- اخوت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، چاپ اول، اصفهان: فردا.

3- اسکولز، رابرت، (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه ی فرزانه طاهری، تهران: آگه.

4- بالایی، کویی پرس؛ کریستف، میشل، (1366)، سرچشمه های داستان کوتاه، ترجمه احمد کریمی حکاک، چاپ اول، تهران: پاپیروس.

5- پراپ، ولادیمیر، (1368)، ریخت شناسی قصه­های پریان، ترجمه­ی فریدون بدره­ای، تهران: مرکز.

6- تودوروف، تزوتان، (1382)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه ی محمد نبوی، چاپ دوم، تهران: آگه.

7- تولان، مایکل جی، (1383)، درآمدی نقادانه زبان شناختی بر روایت، ترجمه ی ابوالفضل حری، چاپ اول، تهران: انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.

8- داد، سیما، (1383)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ دوم، جلد اول، تهران،آگاه.

9- سلدن، رامان، (1372)، راهنمای نظریه­ی ادبی معاصر، ترجمه ی عباس مخبر، تهران: طرح نو.

10- سید حسینی، رضا، (1384)، مکتب های ادبی، چاپ چهارم، جلد دوم، تهران: نگاه.

11- فردوسی، ابوالقاسم، (1390)، شاهنامه، ویرایش و گزارش میر جلال الدین کزازی، چاپ هفتم، تهران: سخن.

12- فورستر، ادوارد مورگان، (1384)، جنبه­های رمان، ترجمه ی ابراهیم یونسی، چاپ پنجم، تهران: نگاه.

13- مستور، مصطفی، (1387)، مبانی داستان کوتاه، چاپ دوم، تهران: مرکز.

14- مکاریک، ایرناریما، (1384)، دانش نامه­ی نظریه ادبی معاصر، ترجمه ی مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

 

15- مک کی، رابرت، (1383)، داستان، ترجمه ی محمد گذر آبادی، تهران: هرمس.

16- موسوی،سید کاظم، (1387)، آئین جنگ در شاهنامه فردوسی، چاپ اول، شهرکرد: انتشارات دانشگاه شهرکرد.

17- میر صادقی، جمال، (1385)، عناصر داستان، چاپ چهارم، تهران: سخن.

18- ______، (1386)، ادبیات داستانی، چاپ چهارم، تهران: سخن.

 19- یونسی، ابراهیم، (1388)، هنر داستان نویسی، چاپ دهم، تهران: نگاه.

20- یغمایی، اقبال، (1384)، ز گفتار دهقان، تلخیص شاهنامه به نثر، چاپ اول: تهران، توس.