معرفی مثنوی المعنویه الخفیه اثر ابراهیم گلشنی بردعی

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مقاله 3، دوره 2، شماره 3، خرداد 1396، صفحه 63-92   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمدرضا یلمه ها^{* 1}؛ کرامت نامجو²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و استعدادهای درخشان، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران. (نویسنده مسئول)

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

چکیده

مثنوی المعنویه‌الخفیه، اثر ابراهیم گلشنی بَردعی است که در سدۀ نهم هجری سروده شده است. این منظومه نظیره‌ای بر مثنوی مولوی و حدود چهل هزار بیت است. نویسنده در این اثر با استناد به آیات قرآن و حدیث و داستان‌ها و حکایات دینی و غیردینی، همچنین با زبانی شیوا و روان، مضامین و مفاهیم عرفانی را بیان می‌کند. شاعر در این منظومه می‌کوشد اندیشة وحدت وجودی خود را برای مخاطب تبیین کند که البته این اندیشه‌ها برگرفته از افکار محی‌الدین ابن العربی است. از این دست‌نوشته، چندین نسخه در داخل و خارج از ایران موجود است. در این اثر تشبیه و استعاره و دیگر عناصر بیانی و بدیعی، به‌طور متعادل به کار رفته و از صنایع بلاغی متکلف در آن استفاده نشده است. نگارندگان در این نوشتار می‌کوشند افزون‌بر معرفی سراینده، با جُستاری هرچند کوتاه در این اثر عرفانی و تحلیل و توصیف آن، ویژگی‌های ممتاز ادبی و عرفانی آن را بررسی و تبیین کنند. ترکیب اشعار فارسی و عربی، زیبایی درونی و کاربرد افعال و کلمات کهن از ویژگی‌های ادبی این منظومه است. عشق‌گرایی و محب‌پروری، جهاد اکبر و مبارزه با نفس نیز از ویژگی‌های عرفانی آن به شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

المعنویةالخفیه؛ ابراهیم گلشنی؛ سدۀ نهم هجری؛ مثنوی؛ عرفان

مراجع

1- قرآن کریم.

2- تربیت محمدعلی (1312). دانشمندان آذربایجان، تبریز: بنیاد کتابخانه فردوسی.

3- حسینی، محمدتقی (1392). فهرست دست‌نویس‌های کتابخانه فاتح (استانبول)، تهران: نشر کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

4- درایتی مصطفی (1389)، فهرستواره دست‌نوشته‌های ایران (دنا)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

5- ---------- (1390). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

6- ریاحی، محمدامین (1369). زبان فارسی در قلمرو عثمانی، تهران: مروی.

7- زرین کوب، عبدالحسین (1392). ارزش میراث صوفیه، تهران: امیر کبیر.

8- شفیعی کدکنی محمدرضا (1392). موسیقی شعر، تهران: نشر آگه.

9- صفا، ذبیح‌الله (1371). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.

10- گلشنی بردعی، ابراهیم (بی‌تا). المعنویةالخفیه، نسخه خطی شماره 5159، تهران: دانشگاه تهران

11- --------------- (بی‌تا). المعنویةالخفیه، نسخه خطی شماره 5064، تهران: موزه ملی و کتابخانه ملک.

12- -------------- (بی‌تا). المعنویةالخفیه، نسخه خطی شماره 178، تهران: کتابخانه شهید مطهری، (کتابخانه مرکز عالی سپهسالار).

13- گلشنی بردعی، ابراهیم بن محمد (1378). ازهار گلشن، تصحیح جلیل تجلیل، قم: دارالثقلین.

14- گولپینارلی، عبدالباقی (1382). مولویه پس از مولانا، ترجمه و توضیح توفیق. ه. سبحانی، تهران: نشر علم.