وجود شناسی و فروعات آن از منظر دو سلسله ی کبرویّه و سهروردیّه

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 4، شماره 13، اسفند 1391، صفحه 1-20   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

خلیل حدیدی¹؛ فاطمه شیخلووند^{* 2}

¹هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

²دانشجوی مقطع دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

چکیده

«وجود» و مباحث مربوط به آن در عرفان اسلامی از اهمیّت ویژه­ای برخوردار است. در این میان، بزرگان دو سلسله­ی کبرویّه و سهروردیّه نظرات چشمگیری ارائه داده­اند. در نوشتار حاضر وجود و فروعات آن از جمله اسماء و صفات الهی، تجلّی و مشاهده از منظر هر دو سلسله مورد بحث و فحص قرار گرفته است. ازین رو سعی بر این است ابتدا به دیدگاه­های مشایخ بزرگ این دو طریقت عرفانی اشاره و تفاوت و تشابهات موجود در آراء آنها ذکر شود. اکثر بزرگان این دو سلسله وجود را با خداوند متعال یکی دانسته­اند و بعضی از ایشان در رابطه­ی ارتباط وجود با جهان هستی و انسان تأکید می­کنند که وجود واقعی از آن خداوند است و سایر مخلوقات تجلّیّات او هستند. از جمله سعدالدّین حمویه و عزیز الدّین نسفی به کرّات اذعان می­کنند که خداوند هستی نیست نمای و همه­ی مخلوقات نیستی هستی نمای هستند. لازم به ذکر است ارجاعات داخل متن از نوع نقل به مفهوم است نه نقل به عین.

کلیدواژه‌ها

وجود شناسی؛ سلسله‌ی کبرویّه؛ سلسله‌ی سهروردیّه؛ اسماء و صفات الهی؛ تجلّی و مشاهده

مراجع

1- اشرف امامی، علی، (1389)، مقایسه­ی دیدگاه­های عرفانی عبدالکریم جیلی و ابن عربی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات بصیرت.

2- باخرزی، ابوالمفاخر یحیی، (1358)، اورادالاحباب و فصوص الآداب، به کوشش ایرج افشار، تهران، فرهنگ ایران زمین.

3- تلمسانی، عفیف الدّین، (1371)، شرح منازل السّایرین، به کوشش عبدالحفیظ منصور، قم، انتشارات بیدار.

4- حقیقت، عبدالرفیع، (1385)، ستاره بزرگ عرفان شیخ نجم الدّین کبری، تهران، انتشارات بهجت.

5- حمویه، سعدّالدین، (1362)، المصباح فی التّصوف، مقدّمه و تصحیح و تعلیق نجیب مایل هروی، تهران، مولی.

6- رازی، نجم الدّین، (1352)، مرصادالعباد، به کوشش محمّدامین ریاحی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

7- ـــــــــــــ، (1362)، رسالۀ الطیور، تصحیح و مقدّمه محمّدامین ریاحی، تهران، انتشارات توس.

8- ریجون، لوید، (1378)، عزیز نسفی، ترجمه مجدالدّین کیوانی، تهران، نشر مرکز.

9- زرّین کوب، عبدالحسین، (1380)، دنباله­ی جستجو در تصّوف ایران، چاپ چهارم، تهران، امیرکبیر،.

10- ـــــــــــــ، (1387)، ارزش میراث صوفیّه، چاپ سیزدهم، تهران، امیرکبیر،.

11- سمنانی، علاءالد،وله، (1362)، العروۀ لاهل الخلوۀ و الجلوۀ، به تصحیح و تعلیق نجیب مایل هروی، انتشارات مولی.

12- ـــــــــــــ، (1366)، چهل مجلس یا رساله اقبالیه، تحریر امیر اقبالشاه بن سابق سجستانی، مقدمه و تصحیح و تعلیق نجیب مایل هروی، تهران، انتشارات ادیب.

13- ـــــــــــــ،  (1369)، مصنّفات فارسی، به اهتمام نجیب مایل هروی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.

14- قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن، (1374)، الرسالۀ القشیریۀ، به کوشش عبدالکریم محمود و محمودبن شریف، قم، انتشارات بیدار.

15- کاشانی، عبدالرّزاق، (1372)، اصطلاحات الصّوفیه، ترجمه محمّد خواجوی، تهران، انتشارات مولی.

16- ـــــــــــــ، (1379الف)، لطائف الاعلام فی اشارات الالهام، به کوشش، مجید هادی زاده، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب.

17- ـــــــــــــ، (1379ب)، مجموعه مصنّفات فارسی، تصحیح و تعلیق مجید هادی زاده، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب.

18- کاشانی، عزالدّین محمود، (بی­تا)، مصباح الهدایه، با مقدّمه و تصحیح و تعلیقات جلال الدّین همایی، تهران، کتابخانه سنایی.

19- نجم الدّین کبری، (1368)، فوائح الجمال و فواتح الجلال، ترجمه شیخ محمّد باقر ساعدی خراسانی، به اهتمام حسین حیدرخانی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات مروی.

20- نسفی، عزیزالدّین، (1344)، کشف الحقایق، به کوشش احمد مهدوی دامغانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

21- ـــــــــــــ، (1352)، بیان التنزیل، تصحیح سیدعلی اصغر میرباقری فرد، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

22- ـــــــــــــ، (1363)، زبده الحقایق، تصحیح حق وردی ناصر، تهران، کتابخانه طهوری.

23- ـــــــــــــ، (1377)، الانسان الکامل، تصحیح ماریژان موله، تهران، کتابخانه طهوری.

24- همدانی، امیر سیدعلی، (1376)، اسرار النقطۀ یا توحید مکاشفان، ترجمه محمّد خواجوی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات مولی.