کاربرد برنامه ریزی راهبردی در تعدیل نابرابری های منطقه ای با استفاده از توانمند های اقتصادی و گردشگری درمناطق کویری و بیابانی ایران(مطالعه موردی استان اصفهان)

آمایش محیط

مقاله 4، دوره 10، شماره 38، آذر 1396، صفحه 71-94   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مراد دلالت^{* 1}؛ مصطفی هاشمی²؛ وحید بارانی پسیان³

¹دانشگاه خوارزمی تهران

²دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

³دانشگاه علو انتظامی امین

چکیده

یکی از مهمترین الگوهای دستیابی به پایداری توسعه در مناطق کویر و بیابان ، حفظ .و ماندگاری جمعیت در این نواحی می باشد از اینرو، این پژوهش با هدف بررسی و تدوین الگوی راهبردی تعدیل نابرابری های فضایی استقرار جمعیت در مناطق کویر و بیابان با نگاهی ویژه به استان اصفهان پرداخته است این پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی و روش تحقیق موردنظر در این پروژه از نوع روش تحلیلی- ترکیبی می‌باشد. یافته های حاصل از انجام تحقیق حاکی از آن است که توزیع نامتوازن جمعیت و فعالیت‌های تولیدی- خدماتی در سطح استان به‌طوری‌که تمرکز حدود دوسوم آن‌ها در کمتر از 10 درصد ناحیه مرکزی اصفهان منجر به شکنندگی اکوسیستم و آلودگی منابع آب، خاک و هوای این منطقه شده است. از این رو محققان در صدد برآمدند تا با بهره گیری از پتانسیل های غنی استان در زمینه اقتصادی به ویژه حوزه گردشگری ، زمینه را برای احیای مناطق خالی از جمعیت و خصوصا روستاهایی که جمعیت آنها مهاجرات نموده اند ، نمایند. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که بر اساس توانمندی های اقتصادی-گردشگری تعداد 60 نقطه سکونتگاهی شرایط مناسبی را دارند که می‌توانند به‌عنوان سکونتگاه‌هایی که به‌صورت پایدار اقتصاد و جمعیت را در استان حفظ نمایند به شمار آیند. این تعداد سکونتگاه در شرایط وضع موجود تعداد 30276 نفر را در برمی‌گیرند؛ که در قالب 9158 خانوار در سطح استان توزیع گشته‌اند. ضمن اینکه این میزان شامل 16442 نفر زن و 18664 نفر مرد می‌باشد. در کنار نقاط سکونتگاهی ، محقق به پهنه‌بندی محدوده موردنظر در قالب 5 سطح، بسیار مناسب، مناسب، متوسط، نامناسب و بسیار نامناسب پرداخته است که بر اساس معیارهای اقتصادی-گردشگری و بر اساس توانمندی‌های موجود در استان اصفهان مشخص گردیده است. بر این اساس مناطقی از شمال غربی و همچنین نیمه جنوبی استان بهترین پهنه‌ها برای ایجاد سکونتگاه‌ها و یا تقویت سکونتگاه‌های موجود می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

ساختار فضایی؛ مناطق کویر و بیابان؛ توانمندی های اقتصادی و گردشگری؛ نابرابری فضایی؛ استان اصفهان

مراجع

 

1. اصلانی، ر. 1373، «برنامه‌ریزی فضایی در شهرستان بیجار»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
2. اسماعیل زاده، ح، اسماعیل زاده ،ی.1393، انتخاب استراتژی بهینه توسعه گردشگری با استفاده از مدل راهبردی sowt مطالعه موردی مراغه، فصلنامه آمایش و محیط، دانشگاه آزاد اسلامی ملایر، شماره29
3. افروغ، ع. 1377، «فضا و نابرابری اجتماعی: ارائه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و پیامدهای آن»، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
4. برزگر، م.ر. 1382، «شهرسازی و ساخت اصلی شهر»، انتشارات کوشا مهر، چاپ اول، شیراز.
5. پاکدامن، ب. 1372، «نکاتی درباره طراحی شهرهای جدید»، مجله آبادی، شماره 8، 33-41.
6. حسن‌زاده رونیزی، م. 1387، «بررسی و تحلیل ساختار فضایی شهر شیراز با تکیه‌بر مدل آلن برتو»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، استادان راهنما: علیرضا زارع شاه‌آبادی و رضا مستوفی‌الممالکی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یزد.
7. حمیدی، م، سیروس صبری، ر، حبیبی، م، سلیمی، ج. 1376، «استخوان‌بندی شهر تهران»، جلد اول سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران، تهران.
8. رضایی، م.ر. 1384، «تحلیل توسعه کالبدی-فضایی شهر شیراز و نقش زیست‌محیطی آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر مجتبی رفیعیان، دانشگاه تربیت مدرس.
9.  زیمل، گ. 1372، «کلان شهر و حیات ذهنی»، مترجم: اباذری، یوسف، مجله مطالعات جامعه‌شناختی، شماره 6، 53 -66.
10. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استانداری استان اصفهان، دفتر آمار و اطلاعات، 1390.
11. سالنامه آماری استان اصفهان،1390.
12. سایت پایگاه داده‌های علوم زمین،1390.
13. سیف الدینی، ف.1385، « فرهنگ واژگان برنامه ریزی شهری و منطقه ای»، انتشارات آییژ، چاپ اول، تهران.
14. شریف زادگان،م.ح ،مومنی،م.1391، برنامهریزی راهبردی توسعه یکپارچه و پایدار منطقه قزوین مبتنی برتحلیل عرصه های مرتبط تصمیم گیری،فصلنامه آمایش محیط دانشگاه آزاد اسلامی ملایر،شماره26.
15. گزارش اقتصادی-اجتماعی استان اصفهان،1390.
16. گزارش حساب‌های منطقه‌ای استان اصفهان،1385.
17. گونج، آ.ال.ماب، میسرا، آر.پی 1368. «توسعه منطقه‌ای؛ روش‌های نو»، مترجم: عباس مخبر، انتشارات وزارت برنامه‌وبودجه- مرکز مدارک اقتصادی، چاپ اول، تهران.
18. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان اصفهان، 1355.
19. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان اصفهان، 1365.
20. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان اصفهان، 1375.
21. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان اصفهان، 1385.
22. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان اصفهان، 1390.
23. معتمدی، مسعود 1381، «زمین و جایگاه آن در توسعۀ شهری»، ماهنامۀ شهرداری‌ها، شمارۀ 37، سازمان شهرداری‌های کشور.
24. مهندسین مشاور شهر و خانه 1382، «طرح راهبردی-ساختاری شهر شیراز»، شیراز.
25. نظریان، ا. 1388، «پویائی نظام شهری ایران»، انتشارات مبتکران، چاپ اول، تهران.
26. وبر، م. 1375، «شهر درگذر زمان»، ترجمه: شیوا کاویانی، شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم، تهران.
    1. Carole P. Duhaime, Ronald McTavish, Christopher A. Ross. (1985). Social Marketing: An Approach to Third-World Development, Journal of Macromarketing