بررسی و نقد گزارش‌های حادثه اِفک

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 3، دوره 12، شماره 47، شهریور 1396، صفحه 46-66   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

فاطمه جعفرنیا

استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

ورود پیامبر به مدینه با پدیده­ای به نام نفاق و گروهی به نام منافقان در جامعه اسلامی همراه بود. این گروه برای ایجاد مانع در راه گسترش اسلام دست به توطئه می­زدند. جریان افک توطئه­ای خطرناک از سوی منافقان بود. موفقیت منافقان در این ماجرا، انزوای سیاسی- اجتماعی پیامبر را به دنبال داشت. در این ماجرا یکی از همسران پیامبر متهم به زنا شد. اهل سنت ماجرای افک را مربوط به عایشه و  نزول آیات را فضیلتی برای او می­دانند. از سوی دیگر، شیعه این ماجرا را در ارتباط با ماریه می­دانند. نگارنده بر آن است تا چگونگی ارتباط یا عدم ارتباط این ماجرا با عایشه و ماریه را نشان دهد. نتیجه پژوهش حاضر مبین آن است که هر چند بزرگان شیعه احتمال وقوع چنین ماجرایی را درباره ماریه رد نمی­کنند؛ اما شان نزول آیات افک را در مورد ماریه نمی­دانند. هم­چنین به دلیل محور بودن عایشه در روایت مشهور افک، برخی ارتباط این ماجرا را با عایشه ردّ می­کنند. هر چند می­توان فرضیه شخص سومی را نیز در این ماجرا مطرح کرد. با این­حال، ارتباط این ماجرا با عایشه، علی­رغم اشکالات و ابهامات در متن گزارش بیشتر مورد توجه است. در مجوع حادثه افک، صرف نظر از جزئیات آن و فراتر از نزاع­های خانوادگی، اساسی­ترین توطئه داخلی منافقان بر ضدّ پیامبر بود که با نزول آیات افک، توطئه­های منافقان خنثی شد.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه­ها: پیامبر(ص)؛ منافقان؛ افک؛ عایشه؛ ماریه

مراجع