بازخوانی مفهوم صدق و کذب با تعمیق در مرجعیت عرف

مطالعات فقهی و فلسفی

مقاله 5، دوره 7، شماره 26، تیر 1395، صفحه 75-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابوالقاسم علیدوست¹؛ محمد جعفری^{* 2}

¹استاد عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق اسلامی پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

²قم فارغ التحصیل کارشناسی ارشد دانشگاه پردیس فارابی فارغ التحصیل سطح سه حوزه علمیه

چکیده

صدق و کذب از مفاهیم عرفی است که در میان اهل لغت و فقها در مورد معیار صحیح آن بحث های فراوانی شده و در برخی موارد اختلاف نظر به چشم می خورد؛ از این رو در بسیاری از مسایل پیرامونی و مصادیق مشکوک، این نقاط اختلاف تسری پیدا کرده و آثار خود را در مفهوم شناسی و حکم شناسی عناوین مربوط به صدق و کذب نمایان می سازد. در این نوشته به بررسی این معیار با تکیه بر ابزار کشف مفهوم از طریق عرف استفاده می شود و در پایان از بین آراء ارائه شده با تکیه بر نظر جاحظ و با انضمام یک متتم که همان تبیین صور واسطه ای بین صدق و کذب است، رأی مختار تبیین می گردد. هدف غایی بحث انتخاب مبنای صحیح در معیار صدق و کذب است تا جوینده را در تعیین تکلیف مصادیق مشکوک از جمله توریه، تعارف، مزاح، قصه گویی، خلف وعده و دیگر موارد به مقصود برساند.دستاورد این نوشته را می توان، ارائه یک چارچوب مدون برای مفهوم شناسی دقیق در حیطه جملات خبری دانست که گاهی مکلف و حتی مجتهد را به ورطه چالش می کشاند. با تبیین شش صورت متصور در جملات خبری این چهارچوب روشن می شود.

کلیدواژه‌ها

صدق؛ کذب؛ خطا؛ خبر؛ عرف

مراجع