ذات و صفات الهی از نگاه ابن‌سینا و غزالی

مطالعات فقهی و فلسفی

مقاله 6، دوره 7، شماره 26، تیر 1395، صفحه 95-120   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فریده حکیمی^{* 1}؛ مهدی دهباشی²

¹الهیات گرایش فلسفه و کلام اسلامی-دانشکده علوم انسانی و حقوق-دانشگاه خوراسگان اصفهان-ایران

²استاد فلسفه-دانشگاه خوراسگان و علوم و تحقیقات اصفهان-دانشکده علوم انسانی

چکیده

از نظر ابن‌سینا،ادراک کنه ذات باری‌تعالی محال است زیرا عقل آدمی از پی بردن به کنه ذات خداوند ناتوان است.امّا شناخت ذات از طریق شناخت وجهی از وجوه ذات که در قالب شناخت اسماء و صفات خداوند خواهد بود،ممکن است.ابن‌سینا صفات خداوند را عین ذات او می‌داند.وجود صفات واجب تعالی و ارتباطی که میان این صفات با ذات وجود دارد از مباحث قابل توجه در بحث خداشناسی است که هم در قالب صفات فعل و هم در قالب صفات ذات مطرح شده است.غزالی در این مساله تردید ندارد که بین خداوند و سایر موجودات،هر گونه مشابهت و همانندی، به حسب عقل و شرع نفی شده است ولی آنچه به حسب عقل و شرع نفی شده،مشابهت و همانندی ذاتی است که به حسب اصطلاح،بین دو فرد از یک نوع تحقق می‌پذیرد.غزالی صفاتی را که خداوند،خود را به آن‌ها وصف کرده برایش اثبات می‌کند،ولی معتقد است که این صفات مغایر با ذات او،قدیم به قدم ذات اوست و در مفهوم با هم اختلاف دارند و زائد بر ذاتند.همچنین در باب صفاتی همچون علم نیز تمایزاتی میان هر دو متفکر دیده می‌شود که در این پژوهش سعی بر آن شده تا از طریق بساطت حق،وجود این صفات را برای ذات حق تعالی حقیقی تلقی نمود.

کلیدواژه‌ها

صفات؛ واجب؛ افعال الهی؛ اسماء الهی؛ علم

مراجع