بررسی و تحلیل فرهنگِ پوشش زنانه درداستان عامیانۀ سمک عیار

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، مهر 1396، صفحه 51-61   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

آسیه ذبیح نیا عمران^*

دانشگاه پیام نور مرکز یزد، گروه زبان و ادبیات فارسی، یزد، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی پوشش زنانه در داستان‌ عامیانۀ «سمک عیّار» است. در تحقیق حاضر تلاش شده است یکی از عناصر فرهنگی هر جامعه‌، نوع پوشش مردم بررسی شود. این اثر، نوع پوشش منطقۀ خراسان در حدود اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری را در برمی‌گیرد. دورۀ سلجوقیان در ایران از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا ایران در این عصر از اقتدار، قدرت و جغرافیای وسیع‌تری برخوردار بوده و پادشاهان سلجوقی دل‌بستگی بیشتری به توسعۀ فرهنگی و هنری داشتند. در این دوره، لباس زنان چندان تفاوتی با پوشش مردان ندارد. لباس‌ها در اوایل قرن ششم هنوز هم به سبک دوران قبل است. پوشاک اصلی زنان جز روبندها و سربندها بقیه قابل تعویض بودند، اما در اصل لباس آن­ها با ساده‌پوشی همراه بود. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی – تحلیلی است. نتایج تحقیق بر اساس بررسی اسناد و مدارک موجود نشان داد که در سمک عیار، جزئیات، شکل و طرح جامه‌ها و جنس پارچه بیان‌نشده است و مؤلف اثر مذکور در اغلب بخش­های کتاب به ذکر کلیاتی در باب پوشش زنانه اشاره دارد اما انواع البسۀ زنانه نظیرِ سرپوش، تن‌پوش و پاپوش را تحلیل و می کند و نگاهی خاص به آنها به عنوان نوع پوشش دارد.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ پوشش زنانه؛ سمک عیار

مراجع

- ارّجانی،‌ فرامرز ابن خداداد ابن عبدالله الکاتب. (1363). ‌سمک عیّار. با مقدّمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران:‌ انتشارات آگاه.

- انوری، حسن. (1381). فرهنگ سخن. تهران: نشر سخن.

- بهرامی، حسام. (1389). فرهنگ زیور و زینت در ادبیّات. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کاشان: دانشگاه کاشان.

- بیهقی، حسینعلی. (1367). پژوهش و بررسی فرهنگ عامة ایران. چاپ دوم، تهران: ادارة موزه‌های آستان قدس.

- پادشاه، محمد. (1335). فرهنگ آنندراج. تهران: خیام.

- پادشاه، محمد. (1355). فرهنگ جامع فارسی. زیر نظر محمد دبیر سیاقی، تهران: سروش.

- تاورنیه، ژان باتیست. (1957). سفرنامه. ترجمۀ حمید ارباب شیرانی. (1336). تهران: نشر نیلوفر.

- جعفر پور، میلاد و همکاران. (1390). بررسی تطبیقی عناصر آیینی و جنگاوری در شاهنامه و سمک عیار، جستارهای نوین ادبی. سال 44، شماره 175، 84- 51.

- جمال‌الدین انجو، حسین. (1351). فرهنگ جهانگیری. مشهد: دانشگاه مشهد.

- جمال‌زاده، سید محمدعلی. (1341). فرهنگ لغات عامیانه. تهران: فرهنگ ایران‌زمین.

- چیت‌ساز، محمّدرضا. (1379). تاریخ پوشاک ایرانیان (از ابتدای اسلام تا حمله مغول). چاپ اوّل، تهران: سمت.

- حسام پور، سعید. (1396). شیوۀ قصه گویی در سمک عیار و مقایسه آن با سه داستان عامیانه عیاری. فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه. سال 5، شماره 92، 138- 111.

- حسن‌آبادی، محمود. (1386). سمک عیار. اسطوره یا حماسه. مجله ادبیات و علوم انسانی مشهد. سال 40 شماره 158، 56-38.

- خلف تبریزی، محمدحسین. (1376). برهان قاطع. چاپ ششم، تهران: انتشارات امیر کبیر

- دزی، ر. پ. آ. (1980). فرهنگ البسه مسلمانان. ترجمۀ حسین‌علی هروی. (1359). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

- ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. (1387). قصه‌های عامیانه‌ایرانی. تهران: سخن.

- زیدان، جرجی. (1993). تاریخ تمدن اسلام. ترجمه علی جواهر کلام. (1372). تهران: امیرکبیر.

- شمیسا، سیروس. (1377). فرهنگ اشارات ادبیات فارسی. چاپ اول، تهران: انتشارات فردوسی.

- صفا، ذبیح‌الله. (1371). تاریخ ادبیات ایران. جلد دوم، چاپ هفدهم، تهران: انتشارات فردوس.

- ضیاء پور، جلیل. (1374). پوشاک زنان ایران از کهن‌ترین تا آغاز شاهنشاهی پهلوی. تهران: فرهنگ و هنر.

- غیاث الدین رامپوری، محمد. (1363). غیاث اللغات. تهران: امیرکبیر.

- غیبی، مهرآسا. (1385). هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: انتشارات هیرمند.

- فیضی گنجین، جعفر و همکاران. (1386). تجزیه‌وتحلیل سمک عیار بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ، پژوهش‌های ادبی. شماره 5، 51- 33.

- محجوب، محمدجعفر. (1387). ادبیات عامیانه ایران، تهران: نشر چشمه.

- محمد کاشی، صابره، پورمند، حسنعلی، طاووسی، محمود، شیخ مهدی، علی، و قبادی، حسینعلی. (1394). تحلیل و مقایسۀ قصه‌های عاشقانه در ایران (سمک عیار) و فرانسه (تریستان و ایزوت). پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. دوره 3، شماره 2، 207- 183.

- مصاحب، غلامحسین. (1380). دایره المعارف. تهران: نشر امیرکبیر.

- معین، محمّد. (1375). فرهنگ فارسی. چاپ نهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

- نظام قاری. (1359). دیوان البسه. به اهتمام محمّد مشیری، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.

- نفیسی، علی‌اکبر. (1318). فرهنگ نفیسی، تهران: خیام.

- نفیسی، علی‌اکبر. (1343). فرهنگ ناظم الاطباء، تهران: انتشارات خیام.

- نیبور، کارستن. (1975). سفرنامه. ترجمه پرویز رجبی. (1390). تهران: انتشارات توکا.

- ویل کاکس، روت نر.(2001).تاریخ لباس، ترجمه شیرین بزرگ مهر.( 1380). تهران: توس.