استعاره و کارکرد آن در گفتار روزمره ی گویشوران فارسی (با تکیه بر دانشجویان فارسی زبان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز)

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 9، شماره 31، شهریور 1396، صفحه 1-21   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

غلام حسن اورکی^{* 1}؛ الخاص ویسی²

¹دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، واحد اهواز،دانشگاه آزاد اسلامی

²دانشیار گروه زبان شناسی، دانشگاه پیام نور ایران

چکیده

استعاره،از مهم ترین پدیده های زبانی است که مورد توجه علما، فلاسفه و اُدبا و اخیراً زبانشناسان واقع شده است. با توجه به اهمیّت موضوع، دراﯾﻦﻣﻘﺎﻟﻪﮐﻪﺑﺨﺸﯽازﭘﮋوﻫﺸﯽوﺳﯿﻊدرﺑﺎره‌ی بررسیﮐﺎربردﻧﻈﺮیه‌یمعاصر استعاره^[1] (1992) لیکاف^[2]درﺗﺒﯿﯿﻦساختارهای استعاری زبان روزمره است، ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﻢﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪﻣﺒﺎﻧﯽاین چارچوب نظری که بر درک مفاهیم انتزاعی از طریق کاهش در مقیاس بشری تاکید دارد، کارکرد فرایند استعاره را در گفتار روزمره‌ی گویشوران فارسی با تکیه بر جامعه‌ی آماری پژوهش محک بزنیم. بدین منظور، نگارندگان به صورت تصادفی، پنجاه نفر از دانشجویان را گزینش کرده، به روش میدانی30 ساعت از مکالمه‌ی آنان  را در سه بافت زبانی متفاوت و در طول 3 ماه ضبط و گردآوری کردند.پس از نگارش داده های زبانی، تعداد 122 عبارت استعاری استخراج گردید که با تحلیل داده ها، مشخص گردید؛ بخش قابل توجّهی از گفتار نمونه‌ی آماری تحقیق، استعاری است و انواع استعاره های مفهومی در گفتار آنان دیده می شود؛ در این میان استعاره‌ی ساختار رویداد، بیشترین بسامد وقوع و استعاره جهتی کمترین بسامد وقوع را داشته است. در نتیجه، ادعای لیکاف (1992) مبنی بر جهانی بودن این نظریه در مورد زبان فارسی تأیید شد. در نهایت معلوم گردید بافت زبانی[3]، تأثیری مستقیم بر کاربرد استعاره در گفتار روزمره دارد.به عبارت دیگر هر چه بافت جنبه رسمی تری داشته باشد، استعاره در گفتار کمتر و هر چه جنبه‌ی غیر رسمی یابد استعاره بیشتر می شود.



1.The contemporary theory of metaphor


2. George Lakoff


3. Linguistic context

کلیدواژه‌ها

استعاره؛ زبان شناسی شناختی؛ نظریه‌یمعاصراستعاره؛ زبان فارسی

مراجع

الف ـ منابع فارسی

1- اﺑﻮدﻳﺐ،ﻛﻤﺎل، (1370)، طبقه ﺑﻨﺪیاﺳﺘﻌﺎره‌ی ﺟﺮﺟﺎﻧﻲﺑﺎاﺷﺎره‌یﺧﺎصﺑﻪﻃﺒﻘﻪ بندی ارسطو،،ﺗﺮﺟمه‌ی ﻋﻠﻲ محمدﺣﻖﺷﻨﺎس، مقالاتادﺑﻲ،زﺑﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﻲ، ﺗﻬﺮان: ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ. 

2- ﭘﻮراﺑﺮاﻫﻴﻢ،ﺷﻴﺮﻳﻦ،(1388)، ﺑﺮرﺳﻲزﺑﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﻲاﺳﺘﻌﺎرهدرﻗﺮآن: روﻳﻜﺮدﻧﻈﺮیه‌یﻣﻌﺎﺻﺮاﺳﺘﻌﺎره، ﮔﺮوهزﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ. داﻧﺸﮕﺎهﺗﺮﺑﻴﺖﻣﺪرس.

3ـ شمیا، سیروس، (1382)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.

4-ﻛﺮدزﻋﻔﺮاﻧﻠﻮﻛﺎﻣﺒﻮزﻳﺎ ، عالیه وﺣﺎﺟﻴﺎن،خدیجه، (1389)، اﺳﺘﻌﺎرهﻫﺎیﺟﻬﺘﻲﻗﺮآنﺑﺎروﻳﻜﺮدﺷﻨﺎﺧﺘﻲ، ﻓﺼﻠﻨﺎمه‌یﻋﻠﻤﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲنقدادﺑﻲ،(1389) ، ش 3 ، صص 115-139.

7ـ لیکاف، جورج، (1992)، نظریه‌ی معاصر استعاره، استعاره؛ معنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی، به کوشش فرهاد ساسانی، تهران : سوره‌ی مهر.

8- ﻣﺸﻌﺸﻌﻲ،ﭘﺎﻧﺘﻪآ، (1380)،اﺳﺘﻌﺎرهدرزﺑﺎنﻓﺎرﺳﻲ، ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎمه‌یﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲارﺷـﺪداﻧـﺸﮕﺎهﻋﻼﻣـﻪ

ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲداﻧﺸﻜﺪه‌ی ادﺑﻴﺎت و زبان هایﺧﺎرﺟﻲ.

5- ﯾﻮﺳﻔﯽﺭﺍﺩ،ﻓﺎﻃﻤﻪ؛ﮔﻠﻔﺎﻡ،ﺍﺭﺳﻼﻥ، (1381)،زبان شناسی شناختی و استعاره،مجله‌ی تازه های علوم شناختی، شماره‌ی 15 ، صص 59-64.

9ـ یوسفی راه، فاطمه، (1382)، بررسی استعاره زمان در زبان فارسی، پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد زبان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.

ب. منابع انگلیسی

11- Bréal, Michel. (1884). How Words are Organized in the Mind, The Beginnings of Semantics: Essays, Lectures and Reviews. Comp. G. Wolf. Oxford: Duckworth. PP. 145-151.

12-Ortony: A.(ed). (1979), Metaphor and thought, Cambridge: Cambridge university press.

13-Lakoff.G.and mark Johnson, (1980), Metaphors we Live By, Chicago: university of Chicago press.

14-Lakoff.G, (2003), After wards of Metaphor We Live by, unpublished article California: university of California at Berkeley.

15- Lakoff, G.(1992), The contemporary theory of Metaphor, in Andrew ortony (ed). 1992. Metaphor and thought. Cambridge university press.