تحلیل شاخص‌های تاب‌آوری سکونتگاه‌های غیررسمی در برابر زلزله با رویکرد اجتماعی (نمونه موردی: محله فرحزاد تهران)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 13، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، دی 1396، صفحه 245-260   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

شیدا حیدریان¹؛ محمود رحیمی^{* 2}؛ ثریا فتح الهی³؛ سیروان غفوری⁴

¹کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات (شهرقدس)، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²عضو هیت علمی شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³دانشجوی دکترای سلامت در بلایا، دانشگاه علوم پزشکی، تهران، ایران

⁴کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

چکیده
امروزه جوامع در تلاش برای دست یابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آنها را به وضعیت پیش از بحران (اولیه یا عادی) فراهم سازد. از این رو در سال‌های اخیر به تاب­آوری به جای آسیب پذیری تأکید خاصی می‌شود. افزایش آسیب­پذیری شهرها باعث خسارات و تلفات جانی و مالی زیادی می­شود این موضوع در سکونتگاه‌های غیررسمی از اهمیت بیشتری برخوردار است با توجه به ویژگی­های ساخت و شکل­گیری این سکونتگاه‌ها و نبود زیر ساخت‌های مناسب شهری در خود، لذا این نوع با فت ها از درجه و شدت آسیب پذیری بیشتری برخوردار هستند.. هدف این مقاله تحلیل شاخص‌های تاب آوری سکونتگاه‌های غیررسمی در برابر زلزله با رویکرد اجتماعی می‌باشد و محله فرحزاد به عنوان نمونه موردی بررسی می­گردد. روش به کار رفته روش توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی می‌باشد و ابزار گردآوری داده‌ها اسنادی و کتابخانه­ای و پیمایشی می­باشد. با توجه به فرمول کوکران تعداد 384 پرسشنامه میان ساکنین محدوده توزیع شد. و شاخص­های اجتماعی با استفاده از نتایج مطالعات و تکنیک دلفی استخراج گردید و وزن نهایی آنها با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی AHP تعیین گردید. یافته­های تحقیق نشان می­دهد تاب آوری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی-محیطی و مدیریتی- نهادی در محدوده فرحزاد وضعیت مناسبی ندارند واز لحاظ اهمیت شاخص‌های اجتماعی تاب آوری، شاخص­ آگاهی و دانش با وزن نهایی w1=0.4472 دارای بیشترین تأثیر و شاخص­ وابستگی اجتماعی با وزن نهایی w5=0.0292 دارای کمترین تأثیر در تاب آوری محله فرحزاد تهران را دارند.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: زلزله؛ تا‌ب‌آوری؛ سکونتگاه‌ غیررسمی؛ شاخص‌های اجتماعی؛ فرحزاد

مراجع

References

Badri, A., Ramezanzadeh L., Qadiri Masum, M., Salmani, M. (2013), Role of Local Management in Improving Resilience against Natural Disasters, with an Emphasis on Flood, a case study: the surrounding areas of two springs, Keileh in Tonekabon and Sardabrood in Kelardasht, Crisis Management Journal, 3, 2013. [In Persian]

Bahreini, H. (1996). Practical Land-Use Planning in Earthquake-Prone Areas in the Cities of Manjil, Loshan, Rudbar, Earthquake Technical Knowledge Mobilization Program, Housing Foundation of Islamic Revolution, Tehran, p. 275. [In Persian]

Dutta‚ V. (2012)‚ War on the Dream‚ How Land use Dynamics and Peri-urban Growth Characteristics of a prawling City Devour the Master Plan and Urban Suitability‚ A Fuzzy Multi-criteria Decision Making Approach‚ proceeded In 13th Global Development Conference“Urbanisation and Development: Delving Deeper into the Nexus”‚Budapest‚hungary.

Fallahi, A., Jalali, T. (2013). Resilient Reconstruction in Urban Design after 2003 Bam Earthquake, Journal of Fine Arts, Architecture, and Urban Planning, 18: 3, pp. 5-16. [In Persian]

Farzadbehtash, M. et al. (2011). An Ecological Resilience Assessment by Causal Network Model, Journal of Ecology, 37: 59, pp 99-. [In Persian]

Frazadbehtash, M. et al. (2013). An Assessment and Analysis of Resilience Indicators in Tabriz City, Journal of Fine Arts, Architecture, and Urban Planning, 18: 3. pp. 33-42. [In Persian]

Izadkhah, Y. (2009). Resilience, Definitions and Models, 2nd Training Course of Comprehensive Risk and Crisis Management in case of Earthquake, International Institute of Earthquake, Tehran. [In Persian]

Jha, K.‚ Miner‚ W. Geddes‚ S. (2012)‚ Building urban resilience: principles, tools, and practice‚ The world Bank ‚ pp. 155.

Kärrholm‚ M.‚ Nylund‚ K.‚ Fuente‚ P. (2014), Spatial resilience and urban planning:Addressing the interdependence of urban retail areas‚ Cities‚ Volume 36‚ 121–130.

León‚ J., March‚ A. (2014)‚ Urban morphology as a tool for supporting tsunami rapid resilience: A case study of Talcahuano, Chile‚ Habitat International‚ Volume 43, July 2014, Pages 250–262.

Rafieian, M, Rezaei, M., Asgari, A., Parhizkar, A. (2011), Concept Understanding of Resilience as a Key Factor in Community-Based Disaster Management (CBDM), Journal of Preparation, Implementation and Monitoring, 15: 4. [In Persian]

Rezaei, M. (2013). Economic and Institutional Resilience of Urban Communities against Natural Disasters, a case study: Earthquake in Tehran, Crisis Management Journal, 3, 2013. Yazd University. [In Persian]

Saaty, T. L. (2004). Fundamentals of the analytic network process -Dependence and feedback in decision-making with a single network.Journal of Systems Science and Systems Engineering, 1-35.

Sadeghloo, T., Sojasi Qeidary, H. (2014). Prioritization of the Factors in Increasing Farmers' Resilience against Natural Hazards (with an Emphasis on Drought) in Ijrud County, Journal of Geography and Environmental Hazards, 10, pp. 129-153. [In Persian]

UNISDR (2009) UNISDR Terminology on Disaster Risk Reduction ‚unisdr press‚ Geneva‚PP.30.

UNISDR‚ (2010)‚ Resilient cities: my city is getting ready ‚UNISDR press‚ Geneva‚available from http://www.unisdr.org/english/campaigns/campaign2010-2011/

Usamah‚ M., Handmer‚ J., Mitchell‚ D., Ahmed‚ I. (2014)‚ Can the vulnerable be resilient? Co-existence of vulnerability and disaster resilience: Informal settlements in the Philippines‚ International Journal of Disaster Risk Reduction‚ Volume 10, Part A, Pages 178–189.