بررسی شاخص‌های زیست‌محیطی توسعه پایدار و سطح برخورداری آن در کلان‌شهرهای ایران

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 15، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، دی 1396، صفحه 275-298   

نویسندگان

سید امیرحسین منجم زاده¹؛ کرامت الله زیاری^{* 2}؛ حمیدرضا ماجدی³

¹دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد دبی، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات

²استاد برنامه‌ریزی شهرى و منطقه‌اى، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³استاد شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

چکیده

 محیط زیست شهری، محصول تلاقی سه مؤلفه محیط طبیعی، محیط انسان‌ساخت و محیط اقتصادی و اجتماعی است. یکی از موضوعات مهم در توسعه کلان‌شهرهای ایران عدم توجه کافی به مؤلفه‌های توسعه پایدار از جمله مؤلفه زیست‌محیطی است که این امر منجر به پیدایش خطرات و معضلات شهری پیچیده و ناپایداری مانند آلودگی منابع آبی، آلودگی هوا، ناسالم بودن آب آشامیدنی، نبود سیستم کا‌رآمد جهت جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب، آلوده ‌شدن خاک به مواد شیمیائی، انباشته شدن مواد زائد جامد، فرسایش خاک و ... شده است. هدف این مقاله بررسی سطح برخورداری کلان‌شهرهای ایران از شاخص‌های زیست‌محیطی توسعه پایدار است. سؤال اصلی مقاله این است که برخورداری کلان‌شهرهای ایران از شاخص‌های زیست‌محیطی توسعه پایدار در چه سطحی است؟ علاوه بر این سؤال اصلی سؤالات فرعی دیگری نیز در این مقاله مطرح شده است از جمله اینکه شاخص‌های زیست‌محیطی توسعه پایدار کدام­اند؟ و یا اینکه کدام شهرهای ایران در گروه شهرهای میلیونی قرار می‌گیرند؟ شهرهای میلیونی کشور بر اساس سرشماری سال 1395 عبارت­اند از: تهران، مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، اهواز، قم، کرمانشاه و ارومیه. نتایج این مقاله نشان می‌دهد که نگاه ما به شهرها می‌بایستی به عنوان موجودی ارگانیک باشد و از نگاه مهندسی صرف به شهرها پرهیز شود و این که شهر به همان میزان که به کالبد نیاز دارد، به همان میزان به پایداری شهری در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، امنیتی و سیاسی و مهم‌تر از همه زیست‌محیطی نیاز دارد. نتایج این مقاله نشان می­دهد که اهواز، شیراز و ارومیه برخوردارترین شهرها از نظر توسعه پایدار محسوب می‌شوند. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی-توسعه‌ای است که اطلاعات مورد نظر از طریق مرکز آمار ایران و سالنامه‌های آماری جمع‌آوری گردیده است. روش انجام مطالعه تحلیل عاملی است و نتایج به دست آمده بیانگر تفاوت معنی‌دار شاخص‌های زیست‌محیطی توسعه پایدار در شهرهای میلیونی کشور است

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: شاخص‌های زیست‌محیطی؛ توسعه پایدار؛ کلان شهرها؛ ایران

مراجع

References

Ahmadi Shapur Abadi, Mohammad Ali and Ahmad Sabzabadi (2011), An Analysis of Capacities for the Development of Religious-Cultural Tourism in the Metropolitan City of Qom, National Geographic Quarterly, No. 46

Agha Khani, Siavash and Fatemeh Maleki and Mohammad Reza Saifi and Amin Akhundi (2014), review of urban renewal development, its impact on ecosystems, first national conference on sustainable ecosystems and development, Arak, Markazi province environmental center, chambers of commerce, industries, mines and Arak Agriculture

Amanpour, Saeed and Saeed Maleki and Nabiollah Hosseini (2016), An Analysis of the Distribution of Urban Services in the Metropolis of Ahvaz in terms of Space Justice, Quarterly Journal of Urban Ecology, No. 14

Bakhtiari, Sadegh and Majid Dehghanizadeh and Alireza Ratili (2012), Measuring the development of the cities of Yazd province using decision making approaches with multiple criteria and factor analysis, Journal of Planning and Budget, Vol. 17, No. 3, Autumn 2012, Pages 159-131.

Ebrahimzadeh, Issa and Mohammad Hossein Sarai and Mohammad Eskandari Sani (2009), Analysis and assessment of urban development levels; Cognitive science: Mashhad city, Quarterly journal of geographic research, No. 95

Garbie, I. (2016). Sustainability in Manufacturing Enterprises: Concepts, Analyses and Assessments for Industry 4.0. Springer.

Gholamhosseini, Rahim, Mohsen Kalantari and Farzaneh Ahmadi (2013), Influence of Lighting on Urban Security and Tourism Development (Case Study: Shiraz Metropolis), Regional Planning Quarterly, No. 9

Gholami, Younes and Salman Hayati and Mohammad Ghanbari (2015), Understanding the Physical and Spatial Growth Pattern of Metropolises in Iran (Case Study: Mashhad, Shiraz, Isfahan, Tabriz), Urban Area Studies Quarterly, No. 3

Goodarzvand Chegini, Mehrdad (2015), Sustainable Development; Indicators and Politics, Quarterly Journal of Global Politics, Fourth Edition - Issue 2

Gru nkemeyer, W. & Moss, M. (1999). Key Concepts in Sustainable Development. Web Book of Regional Science. Regional Research Institute. West Virginia University. Retrieved from http://www.rri.wvu.edu.

Gupta, J, & Nilsson, M. (2017). 12 Toward a Multi-level Action Framework for Sustainable Development Goals. Governing Through Goals: Sustainable Development Goals as Governance Innovation, 275.

Hosseinzadeh Delir, Karim and Bahman Hadili (2006), The Role of Urban Policies and Measures in Distribution of Urban Density Case Study: Tabriz, Journal of Geography and Planning, No. 22

Jafarnia, Shahram and Hamid Jalilunde (2010), Environmental indicators of sustainable development in Urban Environment, Fourth Environmental Engineering Conference, Tehran, University of Tehran, Faculty of Environment.

Kharlakhloo, Mehdi and Hossein Hataminejad and Akbar Baghand and Mostafa Yalveh (2013), Sustainable Evaluation of Urban Development by Ecological Footprint Method (Case Study: Kermanshah City), Quarterly Journal of Human Geography, No. 84

Klein, Paul (2002), an Easy Guide to Factor Analysis, Translated by Mohammadoli Alii and Seyed Mohammad Mirsandasi, Tehran: Imam Hossein University Press.

Lotfi Sedigheh and Masoud Safayipour and Samaneh Shokri (2010), Grading Development of Mazandaran Provinces Using Numerical Taxonomy, Geographic Quarterly of Zagros Landscape: Summer 2010, Volume 2, Issue 4, Page 51 to Page 67.

Maleki, Saeed and Reza Ahmadi and Sajjad Monfard and Mohammad Motaghi (2014), Surveying the Sustainability of Environmental Development Using Statistical Tests in Mariji Province Provinces of Khuzestan, Journal of Geographic Information, Vol. 33, No. 90, Summer 93.

Maleki, Kimia and Mahnoush Mahmoudi and Mina Rahmani and Yasemn Mehrabi Hesari (2014), Investigating the Factors of the Local Development of Shirakan Shahrakar Case Study of Malek District, The First National Conference on Sustainable and Developmental Ecosystems, Arak, Markazi Province Environmental Network, Chamber of Commerce, Industries, Mines and agriculture in Arak.

Meshkini, Abolfazl, Yadollah Sadeghi and Mohammad Akbari (2013), Residential security, Key to organizing informal settlements: Tehran metropolitan area (Islamshahr, Nasim Shahr and Golestan) and Karaj in Alborz province, Journal of Geography and Environmental Planning, No. 50

Mohammadi Dahshmeh, Mostafa Mohammad Ali Firoozi and Jafar Saeidi (2015), Evaluation of environmental instability indices in Ahwaz metropolitan area, Volume 41, Issue 2, Summer 94, Pages 464-447.

Nikpour, Amer and Hadi Alizadeh and Mahnaz Hosseini syahgoli (2015), Statistical Analysis of Sustainable Urban Development Dimensions in Urmia, Quarterly Journal of Geographical Planning of Urban Planning, Vol. 3 - No. 1