بررسی و تحلیل توسعه کالبدی – فضایی شهر ساری

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 8، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 31، شهریور 1395، صفحه 117-147   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

علی نوری نژاد¹؛ سید جمال‌الدین دریاباری^{* 2}؛ عباس ارغان³

¹دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، سمنان، ایران

²استادیار اقلیم‌شناسی – برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

³استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، سمنان، ایران

چکیده

چکیده
    رشد سریع شهرنشینی، فشارهای سنگینی بر سرزمین و منابع اطراف آنها وارد کرده و موجب کاهش پوشش گیاهی، اراضی باغی و زراعی، فضاهای باز و مشکلات جدی اجتماعی و زیست محیطی شده است. تحولاتی که از ابتدای قرن جاری به دنبال پیشرفت سریع صنایع و رشد جمعیت، به همراه تنوع فراوان در نظام جغرافیایی سرزمین منجر به روند توسعه ناهمگن در توزیع جمعیت، فعالیت و امکانات میان حوزه‌های شهری و روستایی شده است که بازتاب فضایی چنین عملکردی، هم اکنون تغییر در روند و نحوه اشغال فضا به گونه‌ای شتابان در قالب تغییر و تحولات کاربری اراضی شهرها و متورم شدن شهرها و پیرامون آن به واسطه مجموعه‌ای از جریان‌ها ی فن‌آوری، سرمایه، نوآوری، منابع و اطلاعات، جمعیت سبب دگرگونی‌های زیست محیطی، اجتماعی – فرهنگی، اقتصادی و فصایی - کالبدی شده‌اند.توسعه کالبدی و گسترش بی رویه شهرها موضوعی است که در سال‌های اخیر نظر دانش پژوهان شهری را به خود جلب کرده است، همچنین فراهم آمدن شرایطی خاص در مقاطع زمان به دگرگونی‌های در سازمان و ساخت شهر منجر گردیده است، در نتیجه شناخت شهر و تحولات آن جهت تامین تداوم در رشد و توسعه امری ضروری می‌باشد.هدف از این مطالعه، درک عوامل مؤثر در روند توسعه فیزیکی شهر ساری با توجه به مقوله توسعه فضایی پایدار شهری می‌باشد. این تحقیق از رساله این جانب با موضوع توسعه – کالبدی فضایی شهر و اثرات زیست محیطی آن (مطالعه موردی شهر ساری) استخراج شده است وروش تحقیق این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی- موردی می‌باشد بدین منظور از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن استفاده شده است. از نتایج این تحقیق می‌توان به مواردی مانند رشد پراکنده توسعه فیزیکی شهری ساری، افزایش سی برابری جمعیت در مدت زمان 90 سال می‌باشد که 82 درصد ازرشد فیزیکی، مربوط به رشد جمعیت و 18 درصد رشد شهر مربوط به رشد افقی و اسپرال شهر بوده است. و در نهایت مهم ترین خروجی تحقیق این است که، با توجه به روند رو به تزاید گسترش شهر ساری به ویژه در سال‌های اخیر، توسعه کالبدی- فضایی شهر به صورت پراکنده بوده و این بدین معنی می‌باشد که شهر بدون برنامه و مکان‌یابی مناسب کاربری‌ها، در حال گسترش در سطح می‌باشد و در واقع اراضی مستعد و مناسب کشاورزی، توسط کاربری‌های فیزیکی در حال بلعیدن است و این مهم به ما این هشدار را می‌دهد که باید برای جلوگیری از این خطر یک برنامه و راهبردی مناسب طراحی کنیم تا از بلعیدن شدن اراضی باقی مانده توسط کاربری‌های فیزیکی و کالبدی جلوگیری کنیم و به جای گسترش شهر در سطح، آن را به سوی ارتفاع و استفاده بهینه از فضاهای خالی داخل شهر سوق دهیم.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی:توسعه کالبدی؛ ضریب آنتروپی –شانون و هلدرن؛ رشد پراکندگی؛ شهر ساری

مراجع

References

Abbaszadegan,mostafa & Rustam Yazdi, bahman (1997). Taking advantage of smart growth in urban sprawl organization, technology and education,] In Persian],:magazine, a third year. Volume 3, Number 1, Fall. Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran.

Ahadnejad Roshti, Mohsen & Ahmad, Hosseini (2010). Evaluation and prediction of changes and temporal distribution of horizontal cities using satellite images and geographic information system (case study: the city of Tabriz in the period 1389- 1363),] In Persian]:Journal of Urban and Regional Planning. The second year, No. 4, Spring. Islamic Azad University of Shiraz.

Alaei, Behroz (2004), urban systems and sustainable development (sample Isfahan province), ] In Persian]: geography and urban planning master's thesis, Department of Geography, University of Isfahan.

Beck, R. Leon Kolankiewicz & Steven A. Camarota(2003):“Outsmarting Growth Population Growth, Immigration, and the Problem of Sprawl”, Washington, Center for Immigration Studies

Dadashpoor, Hashem &. Rostami, Faramarz. (2010), "Measurement of spatial justice integrated urban public services based on population distribution, accessibility and efficiency in Yasouj",] In Persian],:Journal of Urban and Regional Studies and Research, Issue 10, autumn.

Development, UNDP, Geographical Research Quarterly, Vol. 13, No.1, PP.120-133

Habibi, Syed Mohsen (1994), the flux of the city, ] In Persian]: Tehran University Press.

Haghjoo, Mohammadreza (2002), "Environmental suitable analysis approach in the management of large spatial expansion of cities: a sample of Tehran", ] In Persian]: Journal of Urban Management, Issue 17, Spring.

Harvey, David (1996) "Social Justice and the City", Translator: Hsamyan, F.,] In Persian],:publishing and processing and urban planning.

Hataminezhad,hossain& Farhoodi,ramatolah&mohammadpour,mortaza, (2007), "Analysis of social inequality in the enjoyment of civil service User Case Study: City Esfaraien", ",] In Persian],: Journal of Human Geography, Issue 65, Autumn.

Hekmatnia,hasan&Givechi,saeed,&hidari Noshhar,niro, Hidari Noshahr,mehri, Hassan (2010), "Analysis of the spatial distribution of urban public services with the use of standard data, numerical taxonomy and factor models feature Case Study city Duck »,] In Persian],:human Geography research, Issue 77, autumn.

Hekmatnia, Hassan& Mousavi, Mirnafat (2005), the use of models in urban and regional planning Emphasis geography, ] In Persian]: modern science publications.

Hoseinzadeh dalir, karim& hassan, hoshyar (2005), attitudes, and factors affecting the physical development of cities of Iran, In Persian]:Journal of Geography and Regional Development, the sixth issue.

Kalantari, KH., (2001), Cash on the Methodology to Measure the Level of Human

Kalantari, Khalil (2000) Planning and Regional Development (theory and techniques), ] In Persian]: Publishers, khoshbin Tehran

Khob ayand, Saeeid (2004), "puts an obstacle to effective border security services and urban; Case Study, ] In Persian]: Isfahan", Journal of the geographic area, number 13, spring and summer.

Koshruy, khareman (2005), "Social Justice and the City",] In Persian],:the first national conference on urban development, Islamic Azad University of Sanandaj.

Mashhadizadeh Dehaghani, Naser (2005), an analysis of the characteristics of urban planning at Iran, ] In Persian]: University of Science and Technology, Sixth Edition.

Miller, E. J. (1996). ”urban form, energy and the environment: a review of issues, evidenceand policy”. Urban Studies

Mohammad rahim,rahnama& Gholamreza,abbaszadeh (2007) Basics principles and models to assess the physical form of the city, ] In Persian]: Mashhad: University of publication.

Narimah, Samat(2006). Applications of Geographic Information Systems in Urban Land Use Planning in Malaysia,The4th Taipei International Conference on Digital Earth, Taiwan

Nasiri-Khalili, Mohammad mehdi (2014) Sari spread pattern analysis using quantitative models, ] In Persian]: current International Journal of Life

Pour Mohammadi Mohammad reza &Ghorbani,rasul.(2002) Dimensions and strategies compression paradigm of urban spaces,] In Persian], Vol 7, No. 2. Summer. Tarbiat Modarres University. Tehran.

Pilehvar ali asghar (2000). "Cooperation and justice in urban space",] In Persian]:Journal of Economic Cooperation, a new era, No. 116, May.

Rabbani khorasgani,ali& Kianpour, Masoud (2010). The effects of local municipal services from the perspective of citizens living in different parts of the city, Urban Studies ] In Persian]:( azad University Dehaghan), first year, first issue, winter.

Rafiei, Ghasem (2007), analyze the spatial pattern of physical development evaluated and optimized switching directions for future expansion through the use of GIS, geography and urban planning, ] In Persian]: master's thesis, University of Sistan-Baluchestan.

Rahnama, Mohammad Rahim,& Ghlamreza, Abbas Zadeh (2005). Comparative study to measure the degree of compression in the major cities of Sydney and Mashhad, ] In ersian]: Journal of Geography and Regional Development. third year. Number six, spring and summer. Mashhad.

Roads and Urban Development Office of Mazandaran (2014), Revised master plan of the City of sari, ] In Persian]: Consulting Engineers Mazand tarh,.

Saifuddin, Frank& Ziari,keramatolah,& Pourahmad, Ahmed & Nikpour,amer Aamir (2012). Explaining the distribution and density of urban form in Amol approach to sustainable urban form, ] In Persian]: Journal of Human Geography, Issue 80, Summer, Institute of Geography of Tehran University.

Statistical Center of Iran, General Population and Housing Census 1974 to 2010, the results of the General Census of Population and Housing, the province, the city of Sari, Mazandaran, ] In Persian]: Publication Management and Planning.

Taghvaei, Massoud &saraei, Mohammed Hussain (2005); "horizontal expansion of capacity of existing land (case: Yazd)", ] In Persian]: Geographical Journal, Issue 55, Spring.

Yarahmadi, Amir (2007). Urban toward humanistic, ] In Persian],: Tehran: Processing and urban planning.

Yousefi far, Sharam (2005) patterns of urban sprawl of the city in the Middle Ages, the history of Iran, In Persian]:Journal of Human Sciences: (52).