پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 9,991 |
| تعداد مقالات | 83,507 |
| تعداد مشاهده مقاله | 77,130,714 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 54,173,125 |
تحلیل مکانی مبتنی بر اقلیم در ارزیابی تناسب مکان‌یابی پارک شهری شهرستان گرمی | |||||||||||||||||||||||||||||||
| اکوسیستم های طبیعی ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 2، دوره 8، شماره 2، شهریور 1396، صفحه 13-29 اصل مقاله (1.29 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||
| وحید صفریان زنگیر1؛ رئوف مصطفی زاده* 2؛ خدیجه حاجی3 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| 1دانشجوی کارشناسی‌ارشد آب و هواشناسی کاربردی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی | |||||||||||||||||||||||||||||||
| 2نویسنده مسئول : استادیار گروه آموزشی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی | |||||||||||||||||||||||||||||||
| 3دانشجوی کارشناسی‌ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی | |||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||
| مکان‌های تفریحی یکی از مهم‌ترین کاربری‌های شهری بوده و نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و نیز ارتقـا کیفیت زندگی افراد ساکن در محدوده شهری دارند. هدف این پژوهش طراحی اقلیمی و تحلیل فضایی پارک شهری شهرستان گرمی با مساحت 2/1725 کیلومترمربع، براساس تأثیر مطلوبیـت فضـای داخلـی و تناسب مکان در ایجاد پارک‌های شهری اسـت. در ایـن پژوهش برخی از عناصر اقلیمی در یک دوره آماری 11 ساله (1393-1383) و عوامل جغرافیایی مؤثر در مکان‌یابی پارک شهری شهرستان گرمی انتخاب و نقشه‌های مربوطـه بـراسـاس آمـار و اطلاعات ایستگاه‌های منطقه با استفاده از نرم‌افزارهای ArcGIS10.1 در مکان‌یابی منطقه مورد مطالعه و Autocad در طراحی پلان فضای سبز، حریم‌بندی و تعیین کاربری اراضی تهیـه شـدند. نتایج تحقیق نشان داد که مطلوبیت مکان پارک‌ها و نیز مطلوبیت فضای داخلـی پارک‌هـا بـر شکل‌گیری اجتماعات فراغتی در آن‌ها مؤثر است و در پارک مورد مطالعه، مطلوبیت بیش‌تر مکان پارک و فضای داخلی موجب شده تا گروه‌های خانوادگی بیش‌تری در پارک‌ها حضور پیدا کنند، درحالی‌که ضعف ایـن عوامـل موجـب افزایش حضـور گروه‌هـای دوسـتان و همسالان شده است. در مجموع، سایت مورد نظر به‌عنوان سایت آسایش در اوقات فراغت انتخاب گردید. هم‌چنین از نظر اقلیمی، دریافت انرژی خورشیدی که در اکثر فصول سال و ایام روز، آسایش گرمایی را در زمان حضور گردشگران داراست. در نتیجه بیش‌ترین بارش مربوط به فصل پاییز می‌باشد در صورتی‌که ماه‌های تیر و مرداد به‌ترتیب با 13 و 5/9 میلی‌متر کم‌ترین مقدار را دارا هستند. بنابراین از نظر بارش دارای کم‌ترین تأثیر منفی بر مطلوبیت فضای تفریحی است. از نظر تأثیر ساعات آفتابی گردشگری مثبت ارزیابی شده است هم‌چنین تأثیر وزش باد در منطقه مثبت ارزیابی شده است. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||
| تحلیل فضایی؛ مکان‌یابی بهینه؛ پارک شهری؛ مطلوبیت فضای شهری | |||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||
|
تحلیل مکانی مبتنی بر اقلیم در ارزیابی تناسبمکان‌یابی پارک شهری شهرستان گرمی
وحید صفریان زنگیر[1]، رئوف مصطفی زاده[2]*، خدیجه حاجی[3] تاریخ دریافت: 13/12/95 تاریخ پذیرش: 02/06/96
چکیده مکان‌های تفریحی یکی از مهم‌ترین کاربری‌های شهری بوده و نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و نیز ارتقـا کیفیت زندگی افراد ساکن در محدوده شهری دارند. هدف این پژوهش طراحی اقلیمی و تحلیل فضایی پارک شهری شهرستان گرمی با مساحت 2/1725 کیلومترمربع، براساس تأثیر مطلوبیـت فضـای داخلـی و تناسب مکان در ایجاد پارک‌های شهری اسـت. در ایـن پژوهش برخی از عناصر اقلیمی در یک دوره آماری 11 ساله (1393-1383) و عوامل جغرافیایی مؤثر در مکان‌یابی پارک شهری شهرستان گرمی انتخاب و نقشه‌های مربوطـه بـراسـاس آمـار و اطلاعات ایستگاه‌های منطقه با استفاده از نرم‌افزارهای ArcGIS10.1 در مکان‌یابی منطقه مورد مطالعه و Autocad در طراحی پلان فضای سبز، حریم‌بندی و تعیین کاربری اراضی تهیـه شـدند. نتایج تحقیق نشان داد که مطلوبیت مکان پارک‌ها و نیز مطلوبیت فضای داخلـی پارک‌هـا بـر شکل‌گیری اجتماعات فراغتی در آن‌ها مؤثر است و در پارک مورد مطالعه، مطلوبیت بیش‌تر مکان پارک و فضای داخلی موجب شده تا گروه‌های خانوادگی بیش‌تری در پارک‌ها حضور پیدا کنند، درحالی‌که ضعف ایـن عوامـل موجـب افزایش حضـور گروه‌هـای دوسـتان و همسالان شده است. در مجموع، سایت مورد نظر به‌عنوان سایت آسایش در اوقات فراغت انتخاب گردید. هم‌چنین از نظر اقلیمی، دریافت انرژی خورشیدی که در اکثر فصول سال و ایام روز، آسایش گرمایی را در زمان حضور گردشگران داراست. در نتیجه بیش‌ترین بارش مربوط به فصل پاییز می‌باشد در صورتی‌که ماه‌های تیر و مرداد به‌ترتیب با 13 و 5/9 میلی‌متر کم‌ترین مقدار را دارا هستند. بنابراین از نظر بارش دارای کم‌ترین تأثیر منفی بر مطلوبیت فضای تفریحی است. از نظر تأثیر ساعات آفتابی گردشگری مثبت ارزیابی شده است هم‌چنین تأثیر وزش باد در منطقه مثبت ارزیابی شده است. واژگان کلیدی: تحلیل فضایی، مکان‌یابی بهینه، پارک شهری، مطلوبیت فضای شهری
مقدمه
با افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی انسان از طبیعت دور شده و تراکم بیش از حد جمعیت منجر به ایجاد ناهماهنگی‌هایی در چگونگی استفاده از زمین شهری شده است، که دسترسی شهروندان به تسهیلات و خدمات عمومی (از جمله کاربری فضای سبز) را مشکل ساخته است و نیاز به برنامه‌ریزی جهت مکان‌یابی عنصر کالبدی و فضایی شهرها را مضاعف نموده است (9). فضای سبز شهری، از جمله کاربری‌هایی است که توزیع و پراکنش آن در سطح شهر اهمیت زیادی دارد (4). فضـاهای سـبز شـهری بـه‌عنـوان مراکـز تفریحـی و توریستی عاملی برای درک بهتر انسان از سوی انسـان تلقی می‌شوند. تعامل اجتماعی فرآینـدی اسـت کـه بـا ارتقاء کیفیت زنـدگی شـهروندان عامل دسـت‌یابی بـه توسعه پایدار شـهری خواهـد بـود، موضـوعی کـه در پارک‌هـا و فضـاهای سـبز شـهری از اهمیـت ویـژه‌ای برخوردار است (7، 11). هر فعالیت به فضایی با ویژگی خاص یا قرارگـاه رفتـاری مناسـب نیـاز دارد، در صـورت عـدم وجـود فضای مناسب، کیفیت نوع فعالیت‌ها دچار مشـکل شده و در نهایت موجودیت شهر از جنبه‌های مختلـف اجتماعی، فرهنگی و هویتی با اختلال روبـه‌رو خواهـد شد (17). بنابراین معماری شهرها همواره در جهـت اسـتفاده از فضـاهای شهری و محیط زندگی انسان به‌عنوان ابزار تأمین‌کننده ارتباط انسان و طبیعت حرکت نموده اسـت کـه ایجـاد باغ‌های شهری به‌عنوان یکـی از عوامـل اصـلی ایجاد ارتباط انسـان و طبیعت همـواره مـورد توجـه بـوده اســت. گیاهـان در بـاغ‌ها و پارک‌های ایرانـی گذشته از جنس و گونه، از نظر محل قرارگیـری، طـرح کاشــت، زیبــایی و ســودمندی بســیار قابــل ملاحظــه هستند، گیاهان در باغ ایرانی با اهداف متفاوتی از جملـه سایه‌اندازی، محصول‌دهی و تـزئین بـاغ بـه‌کار مـی‌روند (12). بـاغ ایرانـی مجموعـه‌ای فرهنگی، تاریخی و کالبدی است که در آن آب، گیـاه و ابنیه در نظام هندسی مشخصـی بـا هـم تلفیـق شـده و محیطی مطلوب، ایمن و آسوده برای انسان به‌وجود مـی‌آورند. گیاه، آب، هوا و نور چهار عنصر طبیعی مهمـی هستند که بر بستر خاکی زمین در شـکل دادن سـازمان فضایی شهرها و پارک‌ها پاسخ‌گوی برخی نیازهای معنوی، روانی و مادی انسان می‌باشند که از میان آن‌ها دو عنصر گیاه و آب نقــش مهــم‌تری دارنــد (6). طراحی اکولوژیک ابزاری برای نیل به توسعه پایدار است که به رفع نیازهای حال بدون در خطر قرار دادن منـابع آیندگان نظر دارد. شـهر زیسـت‌گاه انسـان مـدرن امـروزی اسـت. ایـن زیست‌گاه را نوعی نظام اکولوژیک تعریف کرده‌انـد کـه تحـت‌تـأثیر مستقیم فعالیت‌های انسان شکل گرفته است و وجه تمایز آن با سایر نظام‌های اکولوژیکی، تأثیر شدید انسان بر نظام اکولوژیکی است (16، 19). تأثیر پارک‌های شهری بر پایـدار شهری و اهمیت پارک‌های شـهری بـرای سـلامت شـهروندان و پایداری شهر به‌دلیل جامعیت چند بعــدی بــودن مورد توجه قرار گرفته‌اند (3). پارک‌های جنگلی با منشأ انسان ساخت یک توده غنی از درختان و درختچه‌ها هستند که از تلفیق مناظری هم‌چون فضاهای باز، درخت‌زارهای باز، نیمه باز و بسته تشکیل شده که در آن باید به سدها، ورودی فضاهای باز و مناطق آبی درون آن‌ها توجه ویژه‌ای نمود (8). مکان‌یابی نادرست فضاهای سبز شهری در نهایت منجر بـه ایجـاد ناهنجـاری‌هـایی از جمله: استفاده کم کاربران از فضاهای سبز ایجاد شده، ایجاد محدودیت در ارائه طرح معماری مناسب، در انتخاب و چیدمان گیاهی مناسب، آشفتگی در سیمای شـهری، مشـکلات مربـوط بـه آبیـاری و اصلاح خاک، عـدم تعـاملات اجتمـاعی مناسـب، مشـکلات مـدیریت و نگهـداری، کـاهش امنیت روانـی و اجتماعی و غیره شده است (14). وارثی و همکاران (2008) به مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در خرم‌آباد پرداختند. در راستای مکان‌های مناسب برای احداث پارک‌ها و فضای سبز از الگوسازی GIS استفاده نمودند و از میان معیارهای مورد بررسی (زمین‌های بایر، نزدیکی به مراکز آموزشی، فرهنگی، جمعیتی، تأسیسات شهری، دسترسی به شبکه‌های ارتباطی و فاصله از فضاهای سبز موجود)، زمین‌های بایر شهری را مهم‌ترین معیار تأثیرگذار مشخص نمودند(18). مجدی (2011) تلفیـق توابـع تحلیلیGIS در طراحی مکان بهینـه فضـای سـبز شـهر تبریـز را مورد مطالعه قرار دادند، نتایج نشان داد که بـا بهـره‌گیـری از لایه‌ی اطلاعاتی مانند موقعیت پارک‌های موجـود در شهر، لایه موقعیت مراکـز تجـاری موجـود و لایـه موقعیت بـراسـاس ترمینـال تعیـین، و اخـتلاف بـین کم‌ترین و بیش‌ترین واریـانس موجـود در لایـه نهـایی حاصل از روی هم‌گذاری لایه‌هـا، بـه تعیـین بهتـرین مکان برای ایجاد پارک شهری شد(15). یوسفی روبیات و همکاران (2014) روش تحلیل تناسب فضایی- مکانی فضای سبز شهری (در مقیاس منطقه‌ای) با تأکید بر ترکیب مؤلفه‌های کمی و کیفی (عامل‌های اجتماعی و فیزیکی) و با توجه به اصول اکولوژیک، با بهره‌گیری از قابلیت ارزیابی چند معیاره و در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی در شهرستان بیرجند را مورد ارزیابی قرار دادند. در نهایت از این روش برای تحلیل تناسب فضایی مکانی پارک‌های منطقه‌ای شهر بیرجند استفاده شده است، به‌طور کلی وضعیت تناسب پارک‌های منطقه‌ای در سطح قابل قبولی قرار دارد که البته با سطح ایده‌آل نیز فاصله چشمگیری وجود دارد (20). حسینی و همکاران (10) به کیفیت برنامه‌ریزی و طراحی پارک ارم شهرستان سبزوار پرداخته‌اند. یافته‌های پژوهش گویای آن است که پارک ارم در بخش‌های مختلف چون طراحی ورودی‌ها، الگوی کاشت درختان و پوشش‌گیاهی، فضای پارکینگ، مصالح مورد استفاده برای کف‌سازی، نیازهای گروه‌های خاص اجتماعی، طراحی فضاهای تفریحی و ورزشی و ضرورت امکان نظارت اجتماعی بر فضای پارک مورد توجه قرار نگرفته است و کیفیت طراحی در این بخش‌ها نامطلوب می‌باشد. بنابراین با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهاد می‌گردد علاوه بر در نظر گرفتن توزیع مکانی- فضایی مطلوب فضاهای سبز عمومی و پارک‌های شهری، اهتمام بیش‌تری در مورد کیفیت طراحی آن‌ها در ابعاد مختلف نیز منظور گردد(10). زیوس[4] و همکاران (2008) بـه پهنـه‌بنـدی ایجـاد پـارک محلـی در استان برگـامو ایتالیـا پرداختند. در نهایت با وزن‌دهی به‌معیارهایی مانند فاصله از رودخانه و مراکز تـاریخی، به تلفیق لایه کشاورزی و اطلاعـاتی در محـیط سیســتم اطلاعــات جغرافیــایی پرداخت و در نتیجه محدوده مورد بررسـی را در چهـار گزینه پیشنهادی ارزیـابی نمود. در پژوهشی بانرومکاو و مورایام[5] (2011) با استفاده از سیستم اطلاعـات جغرافیـایی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به ارزیابی میزان مطلوبیت مکانی استان سورات تانی در تایلند پرداختنـد و بـا بهره‌گیری از 9 لایه اطلاعـاتی ماننـد شـیب، ارتفـاع، و سـکوهـا کـاربری اراضـی، فاصـله از جـاده، نزدیکی بـه مراکـز فرهنگـی، تنـوع گونـه، منـاطق حفاظتی و دید منظر، استان سورات تـانی را در چهـار سطح بر اسـاس میـزان مطلوبیـت بـه‌منظـور توسـعه اکوتوریسم تقسیم‌بندی نمودند. بررسی پیشینه معماری شهری نشان داد که عرف طراحی ساختمان و پارک‌ها در طول زمان از مسدود کردن محیط خارج برای حفاظت از فضاهای داخل گرفته تا قرار دادن طبیعت و انرژی‌های طبیعی در طراحی بناها تغییر پیدا نموده است. آرتمان[6] و همکاران (2017) مفاهیم و زیرساخت‌های فضای سبز و خدمات اکوسیستم را برای متراکم شدن فضای سبز شهر درسدین در آلمان مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که مفاهیم خدمات اکوسیستم و زیرساخت‌های سبز می‌توانند شاغلان شهر را در ساختن ارتباطات پیچیده بین برنامه‌ریزی برای چشم‌انداز و شهرهای متراکم و سبز حمایت کنند. در نتیجه چشم‌انداز جامع‌تری از شهرها و اکوسیستم مورد نیاز است، که فضای سبز را با زیرساخت خاکستری پیوند دهد. بنابراین بیش‌تر مطالعات برای برنامه‌ریزی استراتژیک شهرهای متراکم باید تمرکز روی چگونگی تصحیح زیرساخت‌های سبز داشته باشند. لی[7] و همکاران (2017) به الگوهای مکانی-زمانی استفاده از فضاهای سبز شهری و عوامل بیرونی در بیجیانگ مرکزی پرداختند. ارتباط بین الگوی فضایی توزیع بازدیدکنندگان در فضاهای سبز شهری و عوامل بیرونی (راحتی ترافیک، تراکم جمعیت و امکانات تجاری) را با استفاده از ضریب جینی، برآورد تراکم و آشکارسازهای جغرافیایی مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش نشان داد که توزیع فضایی بازدیدکنندگان در فضاهای سبز مرکزی بیجیانگ متمرکز شده و باعث تشکیل مناطقی با تراکم‌های مختلف شد. از میان عوامل بیرونی مورد بررسی، امکانات تجاری، عامل مهم بیرونی در استفاده از فضاهای سبز است. بنابراین برای انتخاب سایت‌هایی برای فضاهای سبز شهری، توصیه می‌شود از عوامل بیرونی به‌منظور تعادل بهره‌برداری از فضای سبز شهری استفاده شود. استفاده از رخبام‌های عمیق و دریچه‌های شوجی که از شیشه مخصوص ساخته شده است از شیوه‌های معماری سنتی ژاپن است که با اقلیم آن مناطق تناسب دارد(13). بنابراین هدف از پژوهش حاضر تحلیل تطبیقی عناصر فضایی باغ ایرانی در پارک‌های شهرستان گرمی با استفاده از تحلیل اقلیم فضایی بوده که با استفاده از شناخت عناصر فضایی باغ‌های ایرانی و نقش آفرینی آن‌ها از گذشته تاکنون و هم‌چنین بررسی وضع موجود پارک‌های شهری و میزان رضایت‌مندی شهروندان می‌باشد.
مواد و روش‌‌ها منطقه مورد مطالعه
شهرستان گرمی در شمال غربی کشور و شمال استان اردبیل بین ΄50 ˚38 تا ΄10 ˚39 عرض شمالی و ΄25 ˚47 تا ΄12 ˚48 طول شرقی واقع شده است. مساحت شهرستان گرمی 2/1725 کیلومترمربع می‌باشد، که 9 درصد مساحت استان را در برگرفته است. بخشی از منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس در این شهرستان واقع شده، که در شکل شماره (1) موقعیت منطقه مورد مطالعه در ایران و استان اردبیل نشان داده شده است. شهرستان گرمی از نظر اقلیمی دارای شرایط اقلیمی و آب و هوای مدیترانه‌ای است و هم‌چنین میزان بارندگی سالانه این منطقه کم‌تر از 500 میلی‌متر می‌باشد (5).
شکل 1- موقعیت منطقه مورد مطالعه در ایران و استان اردبیل
روش تحقیق
این پژوهش، توصیفی-تحلیلی می‌باشد، و اطلاعات مورد نیاز برای انجام پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مراجعه به منابع اسنادی مختلف جمع‌آوری شد، هم‌چنین با استفاده از پرسش‌نامه و تحلیل آن با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و Excel صورت گرفته است. سپس به‌بررسی تعدادی از باغ‌ها و پارک‌های شهری پرداخته شد و در نهایت بر پایه یافته‌های حاصل از منابع گوناگون، موضوع بررسی و استنتاج و تبیین مناسب به‌عمل آمده است. طراحى پایدار با تأکید بر لایه‌پردازى ســاده اطلاعات در مطالعه و شــناخت اولیه، محدوده مورد مطالعه با استفاده از ArcGIS10.1 و Autocad مورد بررسى قرار گرفت. ســپس با استفاده از لایه‌های موجود در دو نرم‌افزار مذکور تحلیل و تعدادى از موارد به‌عنوان امکانات منطقــه صورت گرفته و تهدیدها طبقه‌بندى شــد و تعــدادى نیز به‌عنــوان محدودیت‌ها تهیه شــد که هدف از طراحى این امکانات و نقشــه، کاهش اثرات تخریبى تأکید بر فرصت‌ها، برجسته‌ســازى و تهدیدات بوده اســت تا دست‌یابی به منظر پایدار را شامل شــود. در این راســتا دیده‌اى مطلوب و مورد بررسى، مورد تحلیل قرار گرفت و هم‌چنین از نواحى مجاور محدودهاى با ضوابط برنامه‌ریزى پایدار، با توجه دقیق‌تر به اصول و با در نظر گرفتن اهداف انتخاب گردید و کاربرى‌هاى مناسب و محدودیت‌ها، اقدام به جانمایى آن شد. بنابراین تهیه نقشه‌‌ها با توجه به طرح و وضعیت توپوگرافى محل مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس محدودهاى از منطقه مورد مطالعه که از نظر نقشه تفرجى مناسب‌تر به‌نظر مى‌رسید، به‌عنوان یک طرح کلى دقیق‌تر انتخاب و طراحى نهایی در قالب پلان و اشکال مختلف ارائه گردید. در نتیجه شاخص‌های تأثیرگذار در سایت مورد نظر با هم تجزیه و تحلیل شده و در نهایت خروجی این شاخص‌ها، آسایش اقلیمی اوقات فراغت در پارک شهری می‌باشد که در جدول (1) و شکل (2) ارائه شده است.
متغیر و شاخص‌ها برای تعیین میزان تأثیر اقلیم بر روی ایجاد پارک شهری موجود، از شاخص‌های تأثیرگذار که شامل شاخص‌های احساس راحتی در تأثیر اقلیم گردشگری بر پارک شهری (6 متغیر)، از جمله 1- شاخص اقلیمی، 2- شاخص دسترسی فیزیکی، 3- شاخص روشنایی در سایت، 4- شاخص حفاظت فیزیکی، 5- شاخص بهداشتی، 6- شاخص امنیت و ایمنی استفاده شد.
جدول 1- شاخص‌ها و متغیرهای مورد استفاده در تحلیل اقلیم فضایی در مکان‌یابی پارک شهری (مآخذ: نگارنده‌گان، 1395)
شکل 2- تحلیل فضایی شاخص‌های مورد استفاده در مکان‌یابی سایت مورد مطالعه (مآخذ: نگارنده‌گان، 1395)
یافته‌ها
نتایج حاصل از ویژگی‌های اقلیمی و عناصر اقلیمی در ایستگاه هواشناسی شهرستان گرمی به‌صورت شکل (3) ارائه گردید.
شکل 3- تعداد روزهای برفی، مجموع بارندگی، حداقل دمای مطلق و روزهای یخبندان در ایستگاه هواشناسی شهرستان گرمی (دوره آماری 1393-1383)
براساس نتایج ارائه شده در شکل (3)، مشاهده شد که با شروع فصل پاییز، گسترش بادهای غربی و مراکز پرفشار مناطق سرد شمالی، منطقه را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهند، و ضمن افت دمای هوا، شرایط مساعد برای بارندگی فراهم می‌شود. هم‌چنین فصل پاییز بیش‌ترین بارش را به‌خود اختصاص داده است در صورتی که ماه‌های تیر و مرداد به‌ترتیب 13 و 5/9 میلی‌متر کم‌ترین مقدار را دارا هستند. داده‌های ثبت شده بیان‌گر این است که اکثر تعداد روزهای برفی در فصول زمستان و بهار است که بیش‌ترین آن در طی دوره مطالعه (1393-1383)، در دی ماه با تعداد 46 روز برفی و کم‌ترین آن با تعداد 1 روز برفی می‌باشد. هم‌چنین حداقل مقدار دمای مطلق هوا در دوره آماری مورد مطالعه نشان داد که در فصل زمستان مقدار 8/13- درجه سانتی‌گراد در ماه بهمن دارای حداقل دما می‌باشد، بنابراین آمارهای ثبت شده تعداد روزهای یخبندان بیان‌گر این است که در حدود 10 سال حدود 72 روز یخبندان وجود دارد که بیش‌ترین آن مربوط به ماه دی با تعداد روز یخبندان 7 روز می‌باشد (شکل 3).
پوشش‌گیاهی و خاک سایت مورد نظر خاک این محدوده از شهرستان گرمی هم‌چنین از نوع شنی بوده و دارای pH خنثی می‌باشد. در این سایت تعدادی درخت به‌صورت پراکنده وجود دارد که در سال 1384 در این سایت کاشته شده است که از آن جمله می‌توان به انواع کاج، درخت بید، زبان گنجشک، اقاقیا و بوته‌های رز اشاره کرد.
بررسی پارک‌ها و فضای سبز در این شهرستان یک پارک با عنوان پارک ملت وجود دارد که در قسمت جنوبی شهر قرار گرفته است. این پارک هم جز پارک‌های عمومی است و مساحت آن حدود 3 هکتار می‌باشد (شکل 4).
شکل 4- نمای کلی از اطراف سایت و شهرستان گرمی
فاصله زمانی پارک ملت و سایت مورد مطالعه از همدیگر: پارک ملت در قسمت جنوبی شهر قرار دارد در حالی که پارک لاله در شمال غربی شهر و با توجه به این که هر 400 متر در عرض 5 دقیقه توسط یک پیاده طی می‌شود فاصله زمانی این دو پارک از هم در حدود 40 تا 60 دقیقه خواهد بود (شکل 5).
شکل 5- محل پارک ملت و فاصله زمانی آن با سایت
آنالیز سایت:
سایت مورد مطالعه با استفاده از عکس هوایی و نرم‌افزار Autocad که در شکل (6) ارائه شده است، تهیه گردید.
شکل 6- آنالیز سایت با دو روش عکس هوایی و نرم‌افزار اتوکد
براساس شکل‌های (7) و (8) مشاهده می‌شود که اطراف این سایت اداره‌های دولتی و مدارس راهنمایی و دبیرستان پراکنده شدند. بنابراین اگر هر 400 متر طی 5 دقیقه توسط فرد پیاده طی شود کاربری‌های مورد نظر در فاصله زمانی کم‌تر از 15 دقیقه با سایت مورد نظر فاصله دارند.
شکل 7- شعاع‌سازی با توجه به آسایش اوقات فراغت سایت مورد نظر و کاربری‌های اطراف
شکل 8- حریم‌بندی سایت مورد نظر و کاربری‌های اطراف
آنالیز نهایی برای طراحی پلان‌ها و مفاهیم
با توجه به نوع پارکی که برای طراحی مدنظر طراح است، پارک عمومی می‌باشد که همه اقشار جامعه از تمام سنین امکان استفاده از پارک را خواهند داشت، و زمینی برای بازی کودکان و محیطی برای مراجعه خانواده‌ها و مکانی مناسب برای کسانی که می‌خواهند ورزش کنند وجود داشته باشد. به‌علاوه این که، این سایت با توجه به قرار گرفتن در کنار جاده ترانزیتی اردبیل-گرمی، پارکی برای مسافرانی که از این محدوده سایت عبور می‌کنند به‌منظور توقف و استراحت و تفریح قابل استفاده خواهد بود. مطابق با سرشماری سال 1390 شهرستان گرمی 30 هزار نفر جمعیت شهری دارد، که در شکل (9) مفهوم‌ها و در شکل (10) پلان‌ها نیز قابل مشاهده است. هم‌چنین کاربری‌های موجود در شکل‌های مذکور شامل، محل برگزاری مراسم‌های مذهبی، زمین بازی کودکان، زمین ورزشی، کتابخانه، آلاچیق و محیطی برای خانواده‌ها و مسافران، بوفه، نمازخانه، سرویس بهداشتی، تأسیسات، پارکینگ و کافی‌شاپ می‌باشد. مفهوم 1: برگرفته از کلمه (الله) می‌باشد که روی پرچم جمهوری اسلامی هم وجود دارد، مفهوم 2: در این مفهوم دو کبوتر به تعداد دو شهید گمنام و یک گل لاله هم به‌عنوان نمادی برای شهیدان به مفهوم اسم پارک آورده شده است ومفهوم 3: با توجه به نیازهای استفاده‌کنندگان و سهولت در رفت و آمد انتخاب شد.
شکل 9- اشکال مختلف مفهوم‌ها پلان‌های طراحی شده:
شکل 10- اشکال مختلف پلان‌ها
خلاصه طراحی با توجه به موقعیت شهرستان گرمی و تقسیم شدن شهر به دو قسمت، و عدم وجود پارک در یک قسمت آن تصمیم گرفته شده است که زمین مورد نظر که 3/1 هکتار مساحت دارد به‌صورت پارک عمومی برای استفاده همه افراد مراجعه کننده طراحی شود. هم‌چنین سرانه فضای سبز شهرستان گرمی براساس استاندارد کشوری پایین بوده و بنابراین 7/3 مترمربع برای هر نفر می‌باشد.
بحث و نتیجه‌گیری با توجه به دستاوردهای این پژوهش که هدف اصلی، طراحی اقلیمی و تحلیل فضایی پارک شهری با استفاده از ArcGIS10.1 و Autocad می‌باشد. بنابراین اراضـی مناسب شـهری از نظر آب و هوای سایت به‌دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای که انرژی خورشیدی را در اکثر فصول سال دریافت می‌کنند بـه‌منظور شناسایی مکان‌های مناسب ایجاد پارک شـهری از لحاظ آسایش گرمایی (حداکثر فعالیت گردشگران در محیط پارک)، بارش، ساعات آفتابی و سرعت باد انتخاب شدند. در این راستا، علاوه بر عناصر اقلیمی شرایط محیطی و فضایی مورد ارزیابی قرار گرفت و با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS10.1 و Autocad راهکارهای مدیریتی و طراحی پلان‌ها و فضای سبز انجام شد.این پژوهش تـأثیر دو عامـل محیطـی شـامل مطلوبیـت فضـای داخلـی و مطلوبیت مکان را بر شکل‌گیری اجتماعات فراغتی در آن‌ها بررسی نمود، در نتیجه با توجه به کارکرد قابل توجه، پارک به‌عنوان فضای فراغتی و اهمیت ویژه‌ای که شـهروندان بـرای این فضای عمـومی شـهری قائـل هسـتند، لازم اسـت. درخصوص ابعاد اجتماعی آن و قانون‌مندی‌هایی که در زمینه رابطه متقابل ابعاد اجتماعی و کالبـدی آن وجـود دارد بـا پـژوهش‌هـای علمی آشکار گردد. نتـایج حاصل از تجزیـه و تحلیـل پارک شهری شهرستان گرمی نشان می‌دهد که توزیع فضـایی پارک به‌گونه‌ای می‌باشد که شهروندان دسترسی‌های مناسبی به این پارک ندارند و قسمت اعظـم محـدوده شهرستان گرمی فاقـد هر گونـه پـارک شـهری اسـت. در نهایت مطلوبیت مکان پارک‌ها و نیز فضای داخلـی پارک‌هـا بـر شکل‌گیری اجتماعات فراغتی در آن‌ها مؤثر است و در نمونه‌های مورد مطالعه، مطلوبیت بیش‌تر مکان پارک و فضای داخلی موجب شده تا گروه‌های خانوادگی بیش‌تری در پارک‌ها حضور پیدا کنند و ضعف ایـن عوامـل موجـب بیش‌تر شـدن حضـور گروه‌هـای دوسـتان و همسالان شده است و می‌توان نتیجه گرفت که شرایط مکانی پارک باعث پر رنگ شدن حضور برخی اجتماعات فراغتی و کـاهش حضـور برخی اجتماعات دیگر می‌شود، مطلوبیت فضای پارک نیز بـر حضـور اجتماعـات فراغتـی در پارک مؤثر است و چنان‌چـه مـدیریت شـهری در پی هدایت آگاهانـه اجتماعات فراغتـی و بـه‌طـور کلـی کارکرد فراغتی یک پارک باشد، کنترل شرایط مکانی و کیفیت مطلوبیت فضای درونی پـارک بـر ایـن فرآینـد مؤثر است. از بین خدمات و تسهیلات مختلف شهری، فضـاهای باز و سبز شهری نه تنها به‌دلیل اهمیـت تفریحی مورد توجه قرار گرفته‌اند، بلکه بـه‌دلیـل نقشـی کـه در حفـظ و تعادل محیط‌زیست شهری و تعـدیل آلـودگی هـوا و پرورش روحی و جسمی ساکنان شهر ایفا مـی‌کننـد، ارزشمند هستند. بنابراین هر یک از پارک‌های شهری باید از چهار سو به شبکه ارتباطی دسترسی داشته باشد، تا بدین طریق هم امکان جذب جمعیت بیش‌تر فراهم شود و هم امکان نظارت اجتماعی و امنیت پارک افزایش یابد، در عین حال امکان بهره‌برداری دیداری از جلوه‌های زیبای پارک برای رهگذران از چهار سو فراهم باشد.
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||
|
References 1. Artmann, M., O. Bastian, & K. Grunewald, 2017. Using the concepts of green infrastructure and ecosystem services to specify leitbilder for compact and green cities-the example of the landscape plan of Dresden (Germany), Sustainability, 9(198): 1-26. 2. Bunruamkaew, Kh., & Y. Murayam, 2011. Site suitability evaluation for ecotourism using GIS & AHP: a Case study of Surat Thani Province, Thailand. Procedia Social and Behavioral Sciences, 21: 269-278. 3. Chiesura, A., 2004. The role of urban parks for the sustainable city. Landscape and Urban Planning, 68(1): 129-138. 4. Church, R.L., 2002. Geographical information systems and location science. Computers and Operations Research, 29(6): 541-562. 5. Ebrahimi, M., 2006. A research on the geography of Mughan. Nikamuz Publications, 234pp. (In Persian) 6. Ebrahim-Zadeh, E., & E. Ebadi Jokandan, 2008. The spatial analysis of allocation of greenbelt utilization of the third givil zone of Zahedan. Geography and Development Iranian Journal, 6(11): 39-58. (In Persian) 7. Falahat, M.S., & M. Kalami, 2009. Urban open spaces effect on citizens spare time spending quality. Urban Management, 22(6): 85-96. (In Persian) 8. Gustafsson, R., 2004. Exploring woodland Design: designing with complexity and dynamics architectureand establishment. Landon & New York, Spon press, 444pp. 9. Hejazi, S.A., 1394. Locate create green space in the city of Tabriz, using geographic information systems. Geography and Planning, 19(51): 127-143. (In Persian) 10. Hosseini, S.H., G. Rafiee, & S.H. Javadian, 2016. Analyzing the pathology of public green spaces designing in urban areas (Case study: Eram Park in Sabzevar), Journal of Environmental Science and Technology, 18(2): 149-171. (In Persian) 11. Jim, C.Y., S. Sophia, & C. Chen, 2003. Comprehensive green space planning based on landscape ecology principles in compact Nanjing City, China. Landscape and Urban Planning, 65(3): 95-116. 12. Karimi Namini, E., & J. Nakhai. 2016. Development of green space on improvement of city quality and its importance in urban life (Case study: Beside Milad hospital (ChamranTehran Autobahn), District 2 Tehran). International Journal of Humanities and Cultural Studies, 609-630. (In Persian) 13. Li, F., F. Zhang, X. Li, P. Wang, J. Liang, Y. Mei, W. Cheng, & Y. Qian, 2017. Spatiotemporal patterns of the use of urban green spaces and external factors contributing to their use in Central Beijing, International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(3): 237-249. 14. Li, F., R.Wang, J. Paulussen, & X. Liu, 2005. Comprehensive concept planning of urban greening based on ecological principles: a Case study in Beijing, China. Landscape and Urban Planning, 27(4): 325-336. 15. Majdi, R., 2011. Combination of analytic functions of GIS for designing optimum green space locations (Case study: Tabriz). Geographical Space, 11(33): 47-62. (In Persian) 16. Orr, D.W., 2004. The nature of design: ecology, culture, and human intention. Oxford University Press, US, 147pp. 17. Parivar, P., A.H. Yavari, & A. Sotudeh, 2008. A landscape - based analysis of spatial distribution and dynamics of Tehran urban green spaces. Journal of Environmental Studies, 34(45): 73-84. (In Persian) 18. Varesi, H.R., J. Mohammadi, & A. Shahivandi, 2008. Locating urban green space using gis model (Case study: Khorram Abad). Journal of Geography and Regional Development, 6(10): 83-103. (In Persian) 19. Walbridge, M.R., 1997. Urban ecosystems. 68pp. 20. Yousefi Rubyat, E., F. Ghasami, I. Salehi, & F. Jahani, 2014. Spatiotemporal approximation of urban green space in Birjand region parks, Researches in Geographical Sciences, 14(33): 113-130. (In Persian) 21. Zucca, A., A.M. Sharifi, & A.G. Fabbri, 2008. Application of spatial multi-criteria analysis to site selection for a local park: a Case study in the Bergamo Province, Italy. Journal of Environmental Management, 88(4): 752-769.
| |||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,400 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 741 |
|||||||||||||||||||||||||||||||