فقر معرفت شناختی و روان شناختی در اندیشة پاولف و مکتب رفتار

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 5، دوره 6، شماره 14، دی 1396، صفحه 117-149   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

عزیزالله سالاری^*

استادیار دانشگاه صدا وسیما

چکیده

نظریة پاولف و مکتب رفتار، به­عنوان یکی از روش‌های آموزش ـ به­ویژه در روان‌شناسی یادگیری ـ و نیز یکی از شیوه‌ها و راه‌های پرورشی، مورد توجه و قابل­تأمل است و می‌توان از رهاورد آن برای بخش‌هایی از تعلیم و تربیت، بهره‌های ارزشمندی گرفت. اگر این مشرب درمعرض نقّادی ما قرار می‌گیرد، ازآن‌روست که افکار و افعال آدمی را تماما در قالب محرّک‌ها، بازتاب‌ها، محیط و نیز فرآیند فیزیولوژیک انسان تحلیل و تعقیب می‌کنند. آنجاست که هم این روند و هم مبانی آن که همان فلسفه پوزیتیویسم و ماتریالیسم و نیز آموزه‌های داروینی و دکارتی است، مورد نقد و چالش قرار می‌گیرد. ما با این نظریه، به­منظور یک تکنیک علمی سر ناسازگاری نداریم،محل نزاع ما دیدگا‌ه‌های فلسفی،شناخت­شناسی و روان­شناختی و انسان است که صاحب‌نظران آنان، چنین نظریه‌ای را از دل آن استخراج کرده‌اند. همچنین با آن جهان‌بینی و معرفتی است که به دلایل ناصواب، به حذف روان‌شناسی و معنویت و نظام ارزش‌ها و باورهای قدسی آ‌دمیان پای می‌فشارند و به آن رنگ و بوی حیوانی می­دهند. فقر اصالت و استقلال در اندیشه و معرفت انسان،‌ فقر خودشناسی، تفکر و هنر، مغایرت با حقایق عقلی، جبرگرایی محیطی و فیزیولوژیک، انکار پدیده‌های روانی و نیز ناباوری‌ به کیان اخلاق و ارزش‌ها، نقدهایی است جدی بر مکتب شرطی.

کلیدواژه‌ها

محرّک شرطی؛ بازتاب شرطی؛ پاولف؛ رفتار؛ واتسون؛ فیزیولوژی؛ روان‌شناسی

مراجع

استونسن، لسلی؛ (1368). هفت نظریه دربارة طبیعت انسان. ترجمه دکتر بهرام محسن‌پور، تهران: رشد.

الف‌گری، جفری؛ (1362). پاولف. تهران: خوارزمی.

پاولف، ایوان؛ (1360). کارهای اساسی پاولف. ترجمه مصطفی مفیدی، تهران: پای­ژه.

همو؛ (1372). بازتاب‌های شرطی. ترجمه دکتر یوسف کریمی و جواد قهرمانی، تهران: رشد.

پودوستینگ و اسپیرکین؛ (بی‌تا). نگاهی به ماتریالیسم تاریخی. ترجمه محمدتقی فرامرزی، تهران: آگاه،

پوپوف؛ (1360). نظریة فیزیولوژیک پاولف و روان‌شناسی. پیوست منتخب آثار پاولف، ج دوم، ترجمه و تنظیم: دکتر جلال کیا، بی­جا.

پولیت سر، ژرژ؛ (بی‌تا). اصول مقدماتی فلسفه،‌ بی­جا.

همو؛ (بی­تا). اصول فلسفه مارکسیسم. ترجمه راشد براوی، ج 1، بی­جا.

پی‌تر، آندره؛ (1360). مارکس و مارکسیسم. ترجمه شجاع‌الدین ضیائیان، تهران: دانشگاه تهران.

خوانساری، محمد؛ (1360). منطق صوری. تهران: آگاه.

راسل، برتراند؛ (1361). جهان‌بینی علمی. ترجمه سیدحسن منصور، تهران: آگاه.

ریخته‌گران، محمدرضا؛ (1382). پدیدارشناسی، هنر، مدرنیته. تهران: ساقی.

سروش، عبدالکریم؛ (1359). علم‌زدگی. تهران: هدایت.

سعدی، شیخ مصلح الدین؛ (1369). کلیات سعدی، بوستان. به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.

سیف، علی­اکبر؛ (1370). روان‌شناسی پرورشی. تهران: آگاه.

شریعتمداری، علی؛ (1361). علوم انسانی، اسلام و انقلاب فرهنگی. مقالة علوم انسانی، اصالت وحی و اصالت رأی، تهران: جهاد دانشگاهی.

همو؛ (1342). روان‌شناسی تربیتی. تهران: مشعل.

همو؛ (1361). اصول و فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: امیرکبیر

شعاری‌نژاد، علی­اکبر؛ (1362). روان‌شناسی یادگیری. تهران: توس.

شولتز، دوان‌پی؛ (1370). تاریخ روان‌شناسی نوین. ترجمه علی اکبر سیف و... تهران: رشد.

صدر، سید محمدباقر؛ (1351). فلسفة ما. ترجمه سیدحسین مرعشی شوشتری، انتشارات کتابخانة صدر.

طباطبایی ،سید محمد حسینی؛ (1380). المیزان. ج 13ترجمه محمد باقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی

کسلر، آرتور؛ (1362). نقد آگاه. مقالة فقر روان‌شناسی، ترجمه نجف دریابندری، تهران: آگاه.

کمفورت، موریس؛ (1358). ماتریالیسم دیالکتیک. ترجمه س ـ ج، تهران: آگاه.

همو و...؛ (1358). زبان، تفکر و شناخت.ترجمه فیروز شیروانلو،تهران: توس.

کوشتوبانتز، خ؛ (1360). منتخب آثار پاولف.‌ج اول و دوم، ترجمه و تنظیم دکتر جلال‌کیا،‌ بی­جا.

کوشتویانس؛ (1356). برگزیدة کارهای پاولف. ترجمه محمدصادق پویازند، تهران: مازیار

کروچه، بندتو (1381). کلیات زیباشناسی.‌ ترجمة فؤاد روحانی، تهران: علمی و فرهنگی.

مان، نرمان. ل؛ (1355). اصول روان‌شناسی. ترجمه دکتر محمود صناعی، تهران: نشر اندیشه.

همو؛ (1353). اصول روان‌شناسی. ترجمه دکتر محمد ساعتچی، تهران: امیرکبیر.

مطهری، مرتضی؛ (1359). جامعه و تاریخ. ‌قم: دفتر انتشارات اسلامی.

همو؛ (1360). پاورقی‌های اصول فلسفه و روش رئالیسم. ج سوم، قم: صدرا.

مظفر، محمدرضا؛ (1400ق). ‌المنطق. بیروت: دارالتعارف.

نقره­کار، مسعود؛ (1360). مقدمه‌ای بر روان‌شناسی علمی، مختصری دربارة پاولف‌گرایی. تهران: چکیده