هنجارگریزی در اشعار نادر نادرپور

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 7، شماره 22، خرداد 1394، صفحه 31-52   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

محمدحسین خان محمدی^{* 1}؛ آنیتا خالقی²

¹استادیار دانشگاه ارومیه، دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات، گروه زبان و ادبیات فارسی

²دانشجوی دکتری دانشگاه ارومیه

چکیده

از دیدگاه صورتگرایان هدف شعر، بیان مطلب به گونه­ای است که آثار روزمرگی در آن بی­رنگ یا دست کم، کم­رنگ است. آشنایی­زدایی از طریق هنجارگریزی (قاعده­کاهی) و قاعده­افزایی سبب برجسته­سازی در متن می­شود. "لیچ" هنجارگریزی را ابزار شعرآفرینی و قاعده­افزایی را ابزار نظم آفرینی می داند. وی هنجارگریزی را در هشت گروه طبقه­بندی کرده است: «هنجارگریزی معنایی، واژگانی، زمانی، نحوی، سبکی، گویشی، نوشتاری و آوایی.» البته کورش صفوی در کتاب از زبان شناسی به ادبیات، جلد دوم، معتقد است که هنجارگریزی­های گویشی، آوایی و نحوی ابزاری برای آفرینش شعر به شمار نمی­آیند، زیرا تغییری در محتوای زبان پدید نمی­آورند. در این نوشتار با بهره­گیری از روش استقرایی- تحلیلی انواع هنجارگریزی در اشعار نادرپور مورد بررسی قرار گرفته است. دستاورد پژوهش گویای این است که نادرپور از بیشتر گونه­های هنجارگریزی استفاده کرده است. از میان این هشت گروه هنجارگریزی، گونه­های زمانی، معنایی و نحوی بیش از سایر گونه­ها به چشم می خورد.

کلیدواژه‌ها

آشنایی زدایی؛ برجسته سازی؛ هنجارگریزی؛ خودکارشدگی؛ نادر نادرپور

مراجع

حسن­لی، کاووس، (1383)؛ گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.

حافظ، خواجه شمس­الدین محمد (1375)؛ دیوان، تصحیح محد قزوینی، قاسم غنی، انجوی شیرازی. تهران: جاویدان.

حق­شناس، علی­محمد. (1390)؛ زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته. تهران: آگه.

رودکی، جعفر بن محمد (1368)؛ دیوان، به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: صفیعلیشاه.

سجودی، فرزان. (1379)؛ درآمدی بر نشانه­شناسی شعر، مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس زبان­شناسی نظری و کاربردی، جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

سعدی، مصلح بن عبدالله (1379)؛ کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: محمد.

______________ (1370)؛ گلستان. تصحیح و شرح حسین استادولی. تهران: قدیانی.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1389)؛ موسیقی شعر، تهران:آگه.

شمیسا، سیروس (1386)؛ بیان. تهران: میترا.

صفوی، کورش. (1383)؛ از زبان­شناسی به ادبیات، جلد اول و دوم. تهران: سوره مهر.

علی­پور، مصطفی (1379)؛ ساختار و زبان شعر امروز، ج اول. تهرانک فردوس.

فتوحی، محمود. (1391)؛ سبک­شناسی نظریه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران: سخن.

فردوسی، ابوالقاسم (1384)؛ شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

نادرپور، نادر (1382)؛ مجموعه اشعار، با نظارت پوپک نادرپور. تهران: نگاه.

مقدادی، بهرام (1378)؛ فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی. تهران: فکر روز.

موحد، ضیاء. (1388)؛ سعدی. تهران: طرح نو.

هاوکس، ترنس (1380)؛ استعاره، ترجمة فرزانه طاهری. تهران: مرکز.

همایی، جلال­الدین (1386)؛ فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.