بررسی تمثیل در دو داستان کلیله و دمنه و مرزبان‎نامه

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 9، شماره 34، بهمن 1396، صفحه 27-45   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هاله اژدرنژاد¹؛ احمد رضا یلمه ها^{* 2}

¹دانشجوی دورة دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی: واحد دهاقان ـ ایران

چکیده

تمثیل از انواع ارزشمند ادبی است که در ادب فارسی کاربرد دیرینه‎ای دارد؛ بنابراین هدف از پژوهش حاضر، بررسی تمثیل و انواع تمثیل آن، در چهار داستان کلیله و دمنه و مرزبان‎نامه است. داستان‎های «موش و گربه» و «زاغ و مار» از کلیله و دمنه و داستان‎های «موش و مار» و «موش با گربه» از مرزبان‎نامه است. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، نمودار بسامدی نیز رسم شده است. حاصل بررسی‎های انجام شده این است که هر سه گونۀ فابل، پارابل و اگزمپلوم در این داستان‎ها یافت شد و در این میان غلبه با اگزمپلوم بوده است. از میان انواع اگزمپلوم، مثل، ضرب‎المثل و تحریف شدۀ آن، سخنان و امور مشهور یافت شد. همچنین فابل و اگزمپلوم در کلیله و دمنه بسامد بیشتری داشته است.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ انواع تمثیل؛ کلیله و دمنه؛ مرزبان‎نامه

مراجع

1. ابن اثیر. (1960 م =1380 ه). المثل السائر فی ادب الکاتب و الشاعر. قاهره: مطبعه نهضه مصر.
2. الخطیب التبریزی، جلال‌الدین محمد بن عبدالرحمن. (2003 م). ایضاح فی علوم البلاغه. جلد 3. التحقیق ابراهیم شمس الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.
3. پورنامداریان، تقی. (1383). رمز وداستانهای رمزی درادب فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
4. تراویک، باکنر. (1373). تاریخ ادبیات جهان. ترجمه عربعلی رضایی. تهران: انتشارات فروزان.
5. تقوى، محمد. (1376). حکایت‌های حیوانات در ادب فارسى. تهران: انتشارات روزنه.
6. جرجانی، عبدالقاهربن عبدالرحمان (1954). اسرار البلاغة. استانبول: چاپ هلموت ریتر.
7. دهخدا، علی‎اکبر. (1377). لغت‌نامه/ دوره کامل (15 جلدی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چ دوم از دوره جدید.
8. ذوالفقاری، حسن. (1388). فرهنگ بزرگ ضرب‎المثل‎های ایرانی، تهران: انتشارات معین.
9. رازی، شمس الدین. (1369). المعجم فی معاییر اشعار العجم. تهران: امیرکبیر.
10. شفیعى کدکنى، محمدرضا. (1350). صور خیال در شعر فارسى. تهران: انتشارات نیل.
11. شمیسا. سیروس. (1373). معانی و بیان. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور. چ چهارم.
12. ........................ (1387). انواع ادبی. تهران: میترا.
13. صفا، ذبیح‎الله. (1353). مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
14. عبداللّهی، منیژه. (1381). فرهنگ‎نامه جانوران در ادب فارسی، تهران: نشر پژوهنده.
15. فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
16. فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (1412/ 1991). القاموس المحیط. بیروت.
17. کاشفی سبزواری، میرزا حسن. (1369). بدایع الافکار فی صنایع الاشعار. تصحیح میرجلال‎الدین کزازی. تهران: مرکز.
18. محمدقاسمی، حمید. (1388). تمثیلات قرآن و جلوه‌های تربیتی آن. تهران: انتشارات‌ امیر‌کبیر.
19. نصرالله منشی، ابوالمعالی. (392). کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
20. همایی، جلال‎الدین. (1370). فنون بلاغت و صناعت ادبی. تهران: هما.
21. وراوینی، سعدالدین. (1375). مرزبان‎نامه. تهران: انتشارات کتابخانۀ صدر تهران.

1. اژدرنژاد، ‎هاله و یلمه‎ها، احمدرضا. (1395). تمثیل و کاربرد گونه‎های آن در مخزن‎الاسرار نظامی، فصل‏نامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد واحد بوشهر. شمارۀ پیاپی 27، بهار، 119-138.
2. فتوحی، محمود. (1384). تمثیل، ماهیت، اقسام، کارکرد. مجله دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلّم تهران، سال 12 و 13، شمارة 47 ـ 49.
3. گیبل، جان و ویلر، چارلز. (1374). کتاب مقدس به منزله اثری ادبی. ترجمۀ حسین پاینده، مجله ارغنون، بهار و تابستان، شماره 5 و 6، 335-392.
4. ملایی، غلامحسین. (1383). تمثیل در ادبیّات ایران و جهان. مجله رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 70، 56-59.