هویت بومی و منطقه‌ای اشعار منوچهر آتشی در محمل تمثیل

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 9، شماره 34، بهمن 1396، صفحه 86-112   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مرضیه غزنوی^{* 1}؛ عباسعلی وفایی²؛ ملک ‌محمد فرخزاد³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم تحقیقات ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

²استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم تحقیقات ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

چکیده

در دوره‌ای که «جهان‌وطنی» به‌شدت تبلیغ می‌شود، پاسداشت عناصر هویت‌بخش بومی و قومی، امری اجتناب‌ناپذیر و شایسته می‌نماید که بار این مهم را بسیاری از هنرمندان، شاعران و نویسندگان کشورها بر دوش می‌کشند. این پژوهش برآن است تا نشان دهد که «منوچهر آتشی» شاعر بلندآوازۀ جنوب در فضای سرشار از تبلیغات بنیان‌برافکن که از همه سو افکار را تسخیر کرده است، چگونه توانسته هویت بومی و منطقه‌ای خود را در فضای بیکرانۀ شعر ماندگار سازد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آتشی برای نگهداشت عناصر هویت‌بخش بومی و منطقه‌ای خود، از بستر تمثیل سود جسته و با نقل روایت و ذکر خاطرات از گذشته‌‌ای بس دور تا زمان حاضر، هویت بومی را در شعرش خوانا و تأثیرگذار کرده است. سپس با تلفیق بین لغات، اصطلاحات، ضرب‌المثل‌ها و واژگان بومی منطقه خود با زبان رسمی فارسی، به این توانایی دست یافته تا هویت بومی و اقلیم و در نهایت اشعار خود را ماندگار سازد.

کلیدواژه‌ها

منوچهر آتشی؛ تمثیل در شعر معاصر؛ هویت بومی؛ شعر معاصر

مراجع

1. آتشی، منوچهر. (1380). آهنگ دیگر. تهران: نگاه.
2. -----------(1380). اتفاق آخر. تهران: نگاه.
3. -----------(1380). حادثه در بامداد. تهران: نگاه.
4. -----------(1380). خلیج و خزر. تهران: نگاه.
5. -----------(1380). دیدار در فلق. تهران: نگاه.
6. -----------(1370). وصف گل سوری. تهران: مروارید.
7. ابوالحسنی، سیدرحیم. (1389). مؤلفه‌های سنجش تجربی هویت ملی. رضا صالحی امیری، مجموعه مقالات کنکاشی در هویت ایرانی. به کوشش ابراهیم حاجیانی. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام؛ پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی، 9-59.
8. احمدی‌ریشهری، عبدالحسین. (1375). سنگستان: عقاید و رسوم عامه مردم بوشهر. [بی‌جا]: انجمن ایرانیان با همکاری شرکت صنعتی دریایی ایران (صدرا)
9. اسلامی‌ندوشن، محمدعلی. (1383). «ارکان مشترک هویت ایرانی». مجموعه گفتارهای همایش علمی «هویت ملی، بررسی نقش اقوام». تهران: معاونت اجتماعی وزارت کشور: دبیرخانه شورای اجتماعی، 63-65.
10. افشار سیستانی، ایرج. (1369). نگاهی به بوشهر. تهران: نسل دانش.
11. براهنی، رضا. (1358). طلا در مس. تهران: کتاب زمان، ج.2.
12. تمیمی، فرّخ. (1377). پلنگ درّۀ دیزاشکن. تهران: ثالث.
13. جعفریان، رسول. (1381). «هویت ایرانی در کشاکش تحولات سیاسی ایران در چهار قرن اخیر». مؤلفه‌های هویت ملی در ایران. به اهتمام گروه تحقیقات سیاسی اسلام (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ مشهد: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها (دانشگاه فردوسی مشهد).
14. حاجیانی، ابراهیم. (1379). «تحلیل جامعه‌شناختی هویت ملّی در ایران و طرح چند فرضیه». فصلنامه مطالعات ملی. سال دوم، شماره 5، پاییز 1379، 193-228.
15. حسینی‌کازرونی، سید احمد. (1394). تمثیل و ادبیات تمثیلی. فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، دوره 7، شماره 23، بهار 1394، صص 13-24.
16. -------------------(1396). سخن سردبیر.حسینی کازرونی، سید احمد، فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی در زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر. دوره 9، ش.32، تابستان 1396، ص.8-9.
17. حمیدی، سیدجعفر. (1380). فرهنگنامه‌ی بوشهر. بوشهر، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: سازمان چاپ و انتشارات.
18. حییم، سلیمان. (1998=1376). فرهنگ انگلیسی- فارسی حییم. تهران: فرهنگ معاصر.
19. داد، سیما. (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران:
20. دهخدا، علی‌اکبر. (1390). امثال و حِکَم دهخدا. تهران: امیرکبیر، ج.1-4.
21. دهشیری، محمدرضا. (1379). «جهانی شدن و هویّت ملی». فصلنامه مطالعات ملی. سال دوم، شماره 5، پاییز 1379، 71-100.
22. رزازی‌فر، افسر. (1379). «الگوی جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران با تأکید بر رابطه میان هویت ملی و ابعاد آن». فصلنامه مطالعات ملی. سال دوم، شماره 5، پاییز 1379، 101-133.
23. روحانی، مسعود؛ عنایتی قادیکلایی، محمد. (1389). «مؤلفه‌های هویت ملی در شعر معاصر»(مطالعه موردی شعر محمدرضا شفیعی‌کدکنی). فصلنامه مطالعات ملی. (42) سال یازدهم، شماره 2.
24. -----------------------------(1394). هویت بومی در شعر منوچهر آتشی. پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان. شماره بیست و چهار، بهار و تابستان 1394، صص. 169-188.
25. سپانلو، محمدعلی. (1390). «شعر اقلیمی در آواز خاک». ولی‌زاده، محمد. مرا تلنگر یادت بس (یادنامه‌ی زنده‌یاد منوچهر آتشی). شیراز: داستان‌سرا.
26. شریفی، فیض. (1391) شعر زمان ما (8): منوچهر آتشی. تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
27. شریعتی، علی. (1376). بازشناسی هویت ایرانی اسلامی (مجموعه آثار شماره 27). تهران: انتشارات الهام.
28. شیخاوندی، داور. (1383). «عوامل واگرا و همگرا در تکوین هویت ملی». مجموعه گفتارهای همایش علمی «هویت ملی، بررسی نقش اقوام». تهران: معاونت اجتماعی وزارت کشور: دبیرخانه شورای اجتماعی، 36-39.
29. کاظمی، بهمن. (1380). هویت ملی در ترانه‌های اقوام ایرانی. تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
30. معین، محمد. (1386). فرهنگ فارسی معین (تک جلدی). تهران: فرهنگ‌نما، کتاب آراد.
31. معتقدی، محمود. (1390). «پای شقایقی در کار است! نگاهی به مجموعه شعر «چه تلخ است این سیب!». محمد ولی‌زاده. مرا تلنگر یادت بس (یادنامه‌ی زنده‌یاد منوچهر آتشی). شیراز: داستان‌سرا.
32. منصورنژاد، حسین. (1393). به جهان می‌ماند این دلم: گذری بر احساس و عاطفه در شعر منوچهر آتشی به انضمام خوانش چند شعر، فرهنگ و لغات محلی. بوشهر: شروع.
33. موسوی، حافظ. (1390). «در چشم‌های همیشه بیدار آتشی». محمد ولی‌زاده. مرا تلنگر یادت بس (یادنامه‌ی زنده‌یاد منوچهر آتشی). شیراز: داستان‌سرا.
34. ولی‌زاده، محمد. (1390). مرا تلنگر یادت بس (یادنامه‌ی زنده‌یاد منوچهر آتشی). شیراز: داستان‌سرا.
35. یاحسینی، سیدقاسم. (1382). آتشی در مسیر زندگی. بوشهر: شروع.