جلوه‌های تمثیل و ارسال مَثَل در شعر سیَد اشرف الدین گیلانی (نسیم شمال)

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 7، دوره 9، شماره 34، بهمن 1396، صفحه 130-148   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رضا موسی آبادی^{* 1}؛ مهدی نوروز²؛ بتول فخراسلام²

¹دانشجوی دکتری تخصصی زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحدنیشابور، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.

چکیده

سیّد اشرف الدّین گیلانی معروف به نسیم شمال از شاعران برجستة عصر مشروطه است که شعر و رسالت شاعری خود را در به تصویر کشیدن مشکلات اجتماعی و جریان­های سیاسی عصر خویش به کار گرفت. وی با وجود خفقان و استبداد حکّام خودکامة قاجار، توانست افکار انسانی و اندیشه­های آزادی­خواهانة خود را با استفاده از فنون بلاغی به ویژه تمثیل و ارسال مَثَل به گوش بیداردلانِ جامعه برساند. پژوهش حاضر بر آن است با تکیه بر شیوة توصیفی- تحلیلی، جلوه­های تمثیل و ارسال­ مَثَل را در اشعار نسیم­شمال بررسی نماید. یافته­های تحقیق نشان می­دهد نسیم شمال به دلایل سیاسی و خفقان حاکم بر زمانة خویش و گاه به دلیل زیبایی سخن و تأثیرگذاری بیشتر از آرایة ادبی تمثیل و ارسال ­مثل استفاده کرده­است؛ لذا تمثیل­های امروزی در دیوان او بسامد بالایی دارد و همین شیوه باعث دلنشینی و شکوه­مندی زبان شعری وی شده است.

کلیدواژه‌ها

نسیم شمال؛ تمثیل؛ ارسال مَثَل؛ مشروطه

مراجع

قرآن کریم.

1. ثروت، منصور، (1379)، فرهنگ کنایات، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن.
2. حسینی کازرونی، سید احمد، (1389)، سبک و سیاق شعر مشروطه، فصلنامه تحقیقات زبان وادبیات تعلیمی بوشهر، تابستان 89، دوره دوم، شماره یک، 136-115.
3. حسینی گیلانی، سید اشرف الدین، (1371)، جاودانه نسیم شمال، به کوشش حسین نمینی، تهران: انتشارات اساطیر. چ دوم.
4. دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت نامة دهخدا، چ دوم دورة جدید، تهران: مؤسسه دانشگاه تهران.
5. ذوالفقاری، حسن، (1389)، زیبایی­شناسی ضرب­المثل­های فارسی، مجلّه بوستان ادب، تابستان 89، دوره دوم، شماره دوم، 82-51.
6. .........................، (1386)، طبقه­بندی ضرب­المثل­های فارسی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 15(15)، بهار 86، 52-31.
7. ........................، (1394)، کاربرد ضرب المثل­های فارسی در غزلیّات بیدل، ادب فارسی، پاییز و زمستان 94، دوره پنجم، شماره دوم، 76- 57.
8. رادویانی، محمد بن عمر، (1946 م)، ترجمان البلاغه، به اهتمام احمد آتش، استانبول: چاپخانه ابراهیم.
9. زل‌هایم، رودلف، (1381)، امثال کهن عربی، ترجمه احمد شفیعی‌ها، تهران: نشر دانشگاهی.
10. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1380)، صور خیال در شعرفارسی، چ هشتم، تهران: آگه.
11. عمید، حسن، (1360)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.
12. مکارم شیرازی، ناصر، (1381)، مثال­های زیبای قرآن (امثال­القرآن)، دوجلدی، به کوشش ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات هدف.
13. میدانی، ابوالفضل، (1987)، مجمع­الامثال، به­تحقیق­ابوالفضل­ابراهیم، چهارجلدی، بیروت: دارالجبل.
14. میهنی، محمدبن عبدالخالق، (1962)، دستور دبیری، به تصحیح عدنان صادق ارزی، نشر آنقره.
15. همایی، جلال الدین، (1374)، معانی و بیان، به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران: نشرهما.