بررسی ساخت فعل ماضی در گویش گیلکی شرق گیلان(شهرستان‌های لاهیجان و سیاهکل)

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 20، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 18، بهمن 1396، صفحه 39-62   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

شکرالله پورالخاص^{* 1}؛ سیما رضایی²؛ پیام فروغی راد³

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

³دانش آموخته دکتری دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

فعل، مرکز ثقل جمله است و از این جهت که در مبحث صرف به شکل مستقل می­ توان به فعل پرداخت، در صرف، بیش از مبحث نحو مورد تأکید است. در این پژوهش، به بررسی ساخت فعل ماضی در گویش گیکلی شرق گیلان (با محوریّت شهرستان­ های لاهیجان و سیاهکل) پرداخته می­ شود و  تلفّظ و شیوۀ گویش گویشوران این منطقه مورد توجّه است. هدف از انجام این پژوهش، شناخت و توصیف دقیق ساختار فعل ماضی در گویش گیلکی شرق گیلان است؛ لذا تلاش بر این است که در خصوص مباحثی از قبیل ساخت و کارکرد فعل ماضی، شناسه­ های فعلی، نشانه ­های نفی، نهی و استمرار در گویش گیلکی شرق گیلان (شهرستان ­­های لاهیجان و سیاهکل) توصیفی دقیق و علمی ارائه شود. به همین منظور، برای ارائۀ مثال، از افعال ساده، پرکاربرد و نزدیک به زبان فارسی استفاده شده است. باید گفت میان گویش گیلکی شرق گیلان (لاهیجان و سیاهکل) و زبان فارسی تفاوت‌هایی از لحاظ وجه و نمود وجود دارد و تفاوت­ های آوایی و ساختاری و واژگانی بسیاری دیده می­ شود.

کلیدواژه‌ها

گویش گیلکی؛ فعل ماضی؛ وجه؛ نمود؛ زمان

مراجع

کتاب­ها

1-      ارانسکی، یوسیف،(1378)، زبان­ های ایرانی، ترجمه دکتر علی اشرف صادقی، تهران: سخن.

2-     انوری، حسن، (1384)، دستور زبان فارسی، جلد اول، دانشگاه پیام نور.

3-     خانلری، پرویز،( 1384)، دستور زبان فارسی، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات توس.

4-     سمیعی، احمد،( 1381)، «پیشوندهای فعلی در گویش گیلکی و راه­ های بازشناسی آن‌ها»، مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران، به کوشش حسن رضائی باغ بیدی، نشر آثار، ص 285- 299.

5-     طبیب‌زاده، امید،( 1385)، ظرفیت فعل و ساخت­های بنیادین جمله در فارسی امروز، تهران: نشر مرکز.

6-     فرشیدورد، خسرو،(1383)، فعل و گروه فعلی و تحوّل آن در زبان فارسی، پژوهش در دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سروش.

7-    __________،( 1388)، دستور مختصر امروز بر پایۀ زبا‌‌‌ن‌شناسی جدید، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.

8-    وحیدیان کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی،( 1383)، دستور زبان فارسی، چاپ ششم، تهران: انتشارات سمت.

 پایان­ نامه­

- حقیری لیمودهی، مصطفی،( 1371)، بررسی گروه اسمی و گروه فعلی در گویش گیلکی صومعه‌سرا، دانشگاه علامه طباطبایی، به راهنمایی علی­ اشرف صادقی.

مقاله­ ها

1-      ثمره، یدالله،( 1367)، «تحلیل ساختاری فعل در گویش گیلکی کلاردشت»، مجله زبان و ادبیّات فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، صص169-187.

2-     رضایتی، محرم؛ سبز علیپور، جهاندوست،(1387)، «ریشه و ماده فعل در گویش­ های تانی و تالشی و گیلکی»، ادب پژوهی، ش 6 ، صص 111- 132.

3-    _________ و غیوری، معصومه،( 1391)، «نوعی خاص از ماضی نقلی در شاهنامه فردوسی»، فنون ادبی، ش 1،سال چهارم، صص 12-1.

4-     شکری، گیتی، (1379)، «ماضی نقلی در گویش­ های گیلان و مازندران»، نامۀ فرهنگستان، ش 16، ص 59-69.

5-    _________، (1380)، «بررسی برخی تغییرات در افعال مرکّب و اسنادی گویش گیلکی»، مجلۀ فرهنگ، بهار و تابستان 1380 ، صص 159-167.

6-     میرهاشمی جورشری، سیّد حنان، (1391)، «پیشوند فعلی (bv-) در گذشتۀ ساده گیلکی از تکوین تا تصریف»، ادب پژوهی، ش 20، صص111-134.