واکاوی و زیباشناسی تشبیهات سید یعقوب ماهیدشتی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 8، شماره 26.27، شهریور 1395، صفحه 71-90   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

مسعود باوان پوری^{* 1}؛ طاهره ایشانی²؛ وحید سجادی فر³

¹دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

²استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشکدۀ علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

³کارشناس ارشد زبان و ادب فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

خیال، که عنصر اصلی شعر محسوب می­شود، پل ارتباطی بین احساس و اندیشه و بیان شاعر است که انتقال عاطفه از طریق آن صورت می­گیرد و ملاک سنجش یک اثر ادبی می­باشد. سیدیعقوب ماهیدشتی از شاعران کردی­سرای کرمانشاهی است که دارای دیوانی کم­حجم و آمیخته از گویش­های مختلف کردی است. این شاعر توانمند در دیوان خود برای تبیین و انتقال معانی و مفاهیم موردنظر خویش از صور خیال بهره گرفته ­است. تشبیه یکی از برجسته­ترین و در واقع مهم­ترین ارکان علم بیان است که شاعران برای زیباسازی شعر خویش و نیز انتقال مفاهیم در قالب کلماتی دل­انگیز از آن بهره برده­اند. مقالۀ حاضر کوشیده است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی علاوه بر بررسی مبانی نظری تشبیه، با بیان نمونه­هایی از تشبیهات استفاده شده در این دیوان و تبیین آنها از نظر شکل، کاربرد ادات و وجه‌شبه، توانایی این شاعر را در چگونگی انتقال مفاهیم و تبیین اغراض سخن و تأثیرگذاری کلام آن دو را برای خوانندگان روشن سازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که شاعر از تشبیه حسّی و مفصل بیشترین بهره برده و توجه چندانی به تشبیه محسوس به عقلی نداشته و نیز بیشتر برای تبیین عشق خویش به محبوب از عنصر تشبیه بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

صورخیال؛ تشبیه؛ شعر کردی؛ سیدیعقوب ماهیدشتی

مراجع

 

1. 1.       آشوری، داریوش و دیگران. (1366)، پیامی در راه، تهران: طهوری، چاپ سوم.
2. 2.       ابن­منظور، جمال­الدین محمد بن مکرم. (1405)، لسان­العرب، قم: نشر ادب الحوزه.
3. 3.       بهار، محمدتقی. (1386)، سبک­شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، تهران: انتشارات زوّار، چاپ دوم.
4. 4.       پورنامداریان، تقی. (1374)، سفر در مه (تأملی در شعر احمد شاملو)، تهران: زمستان.
5. 5.       پورنامداریان، تقی. (1375)، رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
6. 6.       تفتازانی، سعدالدین. (1389)، شرح المختصر، قم: انتشارات اسماعیلیان، چاپ ششم.
7. 7.       ثروتیان، بهروز. (1369)، بیان در شعر فارسی، تهران: انتشارات برگ، چاپ سوم.
8. 8.       جرجانی، عبدالقاهر. (1374)، اسرارالبلاغة، ترجمه جلیل تجلیل، تهران: دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
9. 9.       خسروجاف. (2005)، اللر کردأم لر، ترجمه محمد البدری، اربیل، ئاراس.
10. 10.    رجایی، محمدخلیل. (1372)، معالم البلاغة، شیراز: دانشگاه شیراز، چاپ سوم.
11. 11.    زندی، هیوا. (2007)، مقترح للکتابة بالهجیة الفیلیة، اربیل، ئاراس، چاپ دوم.
12. 12.    سکاکی، ابی­یعقوب بن ابی­بکر. (بی­تا)، تلخیص المفتاح، قم: بی­نا.
13. 13.    شفیعی­کدکنی، محمدرضا. (1370)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: انتشارات آگاه، چاپ چهارم.
14. 14.    شمیسا، سیروس. (1372)، بیان، تهران: انتشارات فردوس، چاپ سوم.
15. 15.    فاضلی، محمد. (1376)، دراسة و نقد فی مسائل بلاغیة هامة، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
16. 16.    ماهیدشتی، سیدیعقوب. (1377)، دیوان سیدیعقوب ماهیدشتی، به اهتمام محمدعلی سلطانی، تهران: نشر سُها، چاپ دوم.
17. 17.    هاشمی، سیداحمد. (1383)، جواهر البلاغة، قم: نشر قدس رضوی، چاپ چهارم.
18. 18.    همایی، جلال­الدین. (1361)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: انتشارات توس، چاپ پنجم.
19. 19.    وحیدیان کامیار، تقی. (1386)، تشبیه ترفند ادبی ناشناخته، فصل­نامۀ تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، شماره 13، صص 19-7.