حکمت اشراقی و نقش نفس در نظام نوری سهروردی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 8، شماره 28.29، اسفند 1395، صفحه 151-172   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

سید‌سجاد ساداتی‌زاده¹؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی^{* 2}؛ عبدالله نیک سیرت³

¹دانشجوی دکترای فلسفه متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد ایران

²استاد گروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

³استادیار گروه فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

تلاش برای پی­بردن به حقیقت نفس و نتایج حاصله از آن­ها همواره مورد توجه فیلسوفان بوده و به عنوان یکی از دغدغه­های تفکر فلسفی آن­ها به شمار می­رود. این مقاله در صدد پاسخ­گویی به این سوال است که نفس چه نقشی و جایگاهی در نظام نوری شیخ اشراق دارد آن­چه در این مقاله مشخص می­شود این است که شیخ اشراق بر خلاف حکمای مشائی (اسلامی – یونانی) علم­النفس را به مباحث الهیات نزدیک می‌سازد و ازحوزه­ی معرفت­شناسانه به این مسئله نگاه می­کند و سخن او در نیرو‌های نفس نیست بلکه ارائه طریق درچگونگی نجات نفس از زندان تن و رهایی انسان ازظلمات جهان مادی است. لذا در فلسفه اشراقی بود که نظریه­ی علم حضوری برای اولین بار مطرح شده، به همین خاطر در خصوص ماهیت نفس نیز از این مبنا سود برده است. علم النفس سهروردی ثمر بحث نظری نیست بلکه محصول یک درون نگری و آگاهی به ضمیر است که فقط از طریق ریاضت و مهار کردن اژدهای نفس اماره امکان پذیر است؛ نفسی که نورالانوار را نه تنها نشان می­دهد بلکه خود، الهی می­شود و نهایتا از این مسیر هست که نظام نوری فلسفه­ی خویش را سروسامان می­دهد و نظام کائنات از طریق معرفت­شناسی نفس محقق می­شود.

کلیدواژه‌ها

نفس؛ تجرد؛ نور؛ نورالانوار؛ سهروردی

مراجع

ابراهیمی دینانی، غلامحسین(1393). شعاع اندیشه و شهود. تهران : انتشارات حکمت، چاپ یازدهم.

ابوریان، محمدعلی(1372) مبانی­فلسفه اشراق­ از دیدگاه سهروردی. ترجمه محمدعلی شیخ، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

اکبری، فتحعلی(1389). درآمدی بر فلسفه اشراق. انتشارات پرسش. چاپ دوم.

امید ،مسعود (1376). معرفت شناسی شیخ اشراق منبع: کیهان اندیشه، شماره 75.

امید ،مسعود، (1384).سه فیلسوف مسلمان ایرانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی.

امید، مسعود(1386). شیخ اشراق. نامه سهروردی «مجموعه مقالات». به کوشش: علی اصغر محمد خانی- حسن سید عرب. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. چاپ دوم.

بهشتی، محمد(1393).  فلسفه تعلیم و تربیت اشراق جلد اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

تدین، عطاءالله(1377). سهروردی، مدیحه سرای نور ، چاپ اول ، تهران: انشارات دانشگاه تهران.

داناسرشت،‌ اکبر(1348). افکار سهروردی‌ و ملاصدرا یا خلاصه‌ای‌ از حکمت‌ الاشراق‌ و اسفار، تهران:‌ چاپ‌ سوم‌ .

دیباحی، سید محمد علی(1388). تجرد نفس از دیدگاه سهروردی. فصلنامه اندیشه دینی. شماره 31، ص78-59.

رضوی، مهدی امین(1377). سهروردی و مکتب اشراق، مترجم مجدالدین کیوانی، تهران؛ نشرمرکز.

سجادی، سید جعفر(1386). حکمت اشراق. نامه سهروردی «مجموعه مقالات». به کوشش: علی اصغر محمد خانی- حسن سید عرب. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. چاپ دوم.

سهروردی، شهاب­الدین(1393).حکمه الاشراق. شرح سید مرتضی حسینی شاهرودی، مشهد، ناشر پایگاه اطلاع رسانی طهور.

--------(1356). سه رساله از شیخ اشراق (الالواح العمادیه). با تصحیح و مقدمه؛ نجفقلی حبیبی، انتشارات انجمن حکمت و فلسفه.

--------(1384). اعتقاد الحکما، به کوشش فریدون راد مهر، تهران: انتشارات وزارت ارشاد.

--------(1355). مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه حسن نصر، تهران، انتشارات انجمن فلسفه ایرا ن، ج2، ج3.

--------(1372). مجموعه مصنفات ج3، به تصحیح سید حسین نصرو با مقدمه کربن هانری، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

---------(1393). حکمت اشراق جلد دوم گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب الدین سهروردی، قم: انتشارات حوزه و دانشگاه.

ضیایی، حسین(1386). مشاهده، روش اشراق و زبان شعر. نامه سهروردی «مجموعه مقالات». به کوشش: علی اصغر محمد خانی- حسن سید عرب. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. چاپ دوم.

محمدی،کاظم(1385). سهروردی مفسر آیات نور، کرج، نجم کبری.

موحد، صمد(1384).نگاهی به سرچشمه­های حکمت اشراق و مفهوم های بنیادی آن. تهران: انتشارات طهوری. چاپ دوم.

یثربی، یحیی(1390). حکمت اشراق سهروردی، قم: بوستان کتاب.

یزدان پناه ،سید­یدالله (1393)، حکمت اشراق جلد اول گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب الدین سهروردی، قم: انتشارات حوزه و دانشگاه.