ادبیات غنایی و هنر معماری سنتی یزد

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 8، دوره 8، شماره 28.29، اسفند 1395، صفحه 191-212   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

محمود صادق‌زاده^{* 1}؛ صدیقه رمضانخانی²

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، ایران

²دانشجوی دکتری پژوهش محور دانشگاه آزاد اسلامی یزد

چکیده

ادبیات غنایی کهن‌ترین شکل شعری است که سراینده آن درپی بروز احساسات و عواطف درونی خود است. ویژگی‌های شعر غنایی عشق، خشم، لذت، سوگ، تفاخر و مانند این هاست و عنصر اصلی این نوع ادبیات تخیل است. شاعر شعر غنایی از دنیا و آن سوی حیات مادی سخن می‌گوید.
ازسویی یکی از وجوه هویّتی ایرانیان، آثار تاریخی است که فراتر از یک بنا و جایگاه زیستن برای ما معنا شده است. یکی از استان هایی که معماری تاریخی اش هم از جهت ظاهر و هم باطن قابلیت توجّه دارد، استان یزد است که عناصر ظاهری در بناهای تاریخی اش، با جلوه های باطنی آن؛ چون زیبایی، ذوق، لذّت، تفاخر، احساس، تجربه، تخیل و غیره پیوندی عمیق یافته اند.
دربارۀ معماری سنتی از وجوه گوناگون کتابها و مقالات زیادی به چاپ رسیده اما کمتر اثری با محوریّت ادبیات غنایی به بناهای سنتی توجّه کرده است. با این وصف آیا تنها کالبد باشکوه آثار تاریخی است که بیننده را مجذوب می سازد و یا درون مایه هایی هم وجود دارند که با بناهای سنتی عجین شده و بیننده با دیدن و احساس هر دوست که لذّت می برد و آنکه این درون مایه ها بیشتر در چه بخش هایی از بنا جلوه گری می کنند؟
 این مقاله علمی- پ‍ژوهشی است و مواد خام آن به شیوۀ کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی به بررسی اطلاعات به دست آمده در چند بنای تاریخی پرداخته، تا مخاطب خود را به درک بیشتر آثار ناملموس در بناهای تاریخی وادارد.

کلیدواژه‌ها

«ادبیات غنایی»؛ «شهر یزد»؛ «معماری سنتی»؛ «مکانهای تاریخی»؛ «عناصر معنایی»

مراجع

استانداری یزد؛ 1375؛ یزد نگین کویر، یزد: انجمن کتابخانه های عمومی یزد.

اولیا، محمدمهدی؛ 1364؛ پایان نامه ارشد: «معماری سنتی و بافت جغرافیایی مسکن یزد»، تهران:  دانشگاه تربیت معلم.

بازدار، روشنک و دیگران؛ 1385؛ پایان نامه :«انسان، خانه، طبیعت»، یزد: دانشکده معماری، دانشگاه یزد.

بیگ زاده، حمید رضا؛ 1383؛ پایان نامه «فرایند طراحی معماری»، یزد: دانشکده معماری.

خوشبخت، احسان؛ 1388؛ معماری و نور، تهران: انتشارات خاک.

دهخدا، علی اکبر؛ 1377؛ فرهنگ دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.

رمضانخانی، صدیقه ؛ 1387؛ فرهنگ زرتشتیان یزد، تهران: میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.

————؛ 1393؛ فرهنگ مشاغل یزد، تهران: میراث فرهنگی،صنایع دستی وگردشگری.

سریانی، نسرین؛1384؛ پایان نامه: «قناعت و معماری» یزد: دانشکده معماری، دانشگاه یزد.

شفیعی کدکنی، محمدرضا؛1375؛ صورخیال درشعر پارسی (تحقیق انتقادی در تطوّر ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریّۀ بلاغت در اسلام و ایران )، تهران: انتشارت آگاه.

————؛ 1386؛ زمینه اجتماعی شعر فارسی، تهران: اختران.

قزلباش، محمدرضا و فرهادابوالضیاء؛ 1364، الفبای کالبدخانه سنتی یزد، تهران: وزارت برنامه و بودجه.

معتقد، سپهر؛ 1382؛ مقاله: «مقدمه ای برشناخت بادگیرهای ایران»، یزد: واحد آموزش و پژوهش صدا و سیمای مرکز یزد.

نوربرگ شولتز، کریستیان؛ 1392؛ روح مکان، به سوی پدیدارشناسی معماری، ترجمه: محمدرضا شیرازی، چ4، تهران: انتشارات گام نو.

و: مصاحبه با شهریار هیربد؛ در تاریخ 5/10/1394.

  مصاحبه با محمد رضا اولیاء؛ در تاریخ 12/ 10/ 1394.

  مصاحبه با غضنفر ملک ثابت؛ 5/10/ 1394.