شناسایی و تحلیل الگوهای همدید موجد کولاک فراگیر برف در شمال غرب ایران

جغرافیای طبیعی

مقاله 2، دوره 10، شماره 37، آذر 1396، صفحه 15-30   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

جواد خوشحال دستجردی¹؛ اصغر کامیار^{* 2}

¹دانشیار گروه جغرافیای طبیعی (آب و هواشناسی)، دانشگاه اصفهان، اصفهان،ایران

²دانشجوی دکتری آب و هواشناسی کشاورزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان،ایران

چکیده

کولاک برف مخاطره­ای جوّی است که رخداد آننظمسامانه­های حمل و نقل وانتقال انرژی را برهم می­زند. از اینرو هدف این پژوهش شناسایی الگوهای همدید و بررسی کمیّت­های پویایی و گرماپویایی مؤثر در رخداد کولاک فراگیر برف در شمال­غرب ایران، که از مناطق مستعد رخداد این پدیده است، می­باشد.ابتدا روز نمونه با کولاک فراگیر روزیدر نظر گرفته شد که در آن بیش از 50 درصد ایستگاه­های همدید منطقه کدهای هوای حاضر بین 36 تا 39 را در آن روز ثبت کرده­ باشند.در ادامه پس از شناسایی روزهای رخداد این پدیده طی دوره زمانی 2009-1987، جهت تحلیل همدید داده­های 4 بار در روز فشار، دما، اُمگا، رطوبت ویژه، مؤلفه­های مداری و نصف­النهاری در تراز دریا، 1000، 850 و 500 هکتوپاسکال از پایگاه­هایNCEP/NCARدریافت و نقشه­های آن با نرم­افزار GrADSترسیم گردید. نتایج بررسی چشمی 11 مورد کولاک فراگیر،دو الگوی متفاوت را نشان داد. در ترازهای زیرین جو شیو فشار بین پرفشار شمال اروپا و کم­فشار مدیترانه سبب ایجاد ناپایداری می­گردید و در ترازهای بالایی جو گسترش ناوه شمال روسیهشرایط واگرایی بالایی را فراهم می­کرد.در پایانبررسیشاخص­های ناپایداری در سه ایستگاه جو بالای منطقه(ایروان، تبریز و کرمانشاه)نشان داد کهشاخصTTشرایط ناپایداری را بهتر از سایر شاخص­ها آشکار­می­کند.

کلیدواژه‌ها

کولاک؛ همدید؛ کمیّت‌های پویایی؛ شاخص‌های ناپایداری؛ شمال‌غرب ایران

مراجع

1- اشجعی، محمد. 1379.بررسی و ارائه مدل‌های سینوپتیکی بارش‌های سنگین در شمال‌غرب ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: محمدرضا خیراندیش. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. گروه جغرافیا.

2- اصغری، آزاد. 1390. تحلیل سینوپتیکی کولاک برف در استان کردستان. پایان­نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: بهلول علیجانی. دانشگاه خوارزمی.دانشکده ادبیات و علوم انسانی. گروه جغرافیا.

3- افتادگانخوزانی، اصغر. 1391.واکاوی همدید بارش­های مخاطره­آمیز فراگیر در شمال­غرب ایران. استاد راهنما: فرامرز خوش­اخلاق. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.دانشکده جغرافیا. گروه جغرافیای طبیعی.

4- امیدوار، کمال. 1387.بررسی سیلاب ها بر اساس موقعیت سیستم های سینوپتیکی در استان یزد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی.دوره 23. شماره 1. مشهد.

5- حلبیان،امیرحسین.مهران شبانکاری. 1389. تحلیل همدید ارتباط پرفشار جنب حاره در تراز 600 هکتوپاسکال با بارش روزانه در ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. دوره 25. شماره97. صص 46-28. مشهد.

6- حیدری، حسن.رشید سعیدآبادی. 1386. ناحیه­بندی سوزباد در غرب و شمال­غرب ایران. پژوهش­های جغرافیایی. دوره 39. شماره 62. صص 107-93. تهران.

7- خوش­اخلاق، فرامرز.حسین محمدیو علی­اکبر شمسی­پورو اصغر افتادگان خوزانی.1391. واکاوی همدید بارش تگرگ فراگیر در شمال­غرب ایران. جغرافیا و مخاطرات محیطی. سال 1. شماره 2. صص 69-55. مشهد.

8- خوشحالدستجردی،جواد.تیمور علی­زاده. 1389. بررسی همدیدی و ترمودینامیک رگبار موجد سیلاب 24/6/88 در استان خراسان رضوی. فصلنامه مدرّس علوم انسانی. دوره چهاردهم. شماره 4. صص 110-87. تهران.

9- رحیمی، داریوش.جواد خوشحال دستجردی و تیمور علی­زاده. 1389. تحلیل آماری- همدیدی بارش­های سنگین مناطق خشک (مطالعه­ی موردی: استان کرمان).مجله جغرافیا و توسعه­ی ناحیه­ای. شماره 14، ص 69-51. مشهد.

10- روستا، ایمان. 1389. تحلیل آماری و سینوپتیکی سوزبادهای فراگیر در شمال­غرب ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: قاسم عزیزی. دانشگاه تهران.دانشکده جغرافیا. گروه جغرافیای طبیعی.

11- عابدی، قاسم. 1377. بررسی بلایای طبیعی و نقش آن در توسعه­ی پایدار با تأکید بر ایران. نشریه سپهر. شماره 28. صص64-52. تهران.

12- قویدل رحیمی، یوسف. پرستو باغبانان و منوچهر فرج­زاده اصل. 1393. تحلیل فضایی مخاطره­ی طوفان تندری بهاره­ی ایران. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. شماره 3. صص 70-59. تهران.

13-کاویانی، محمدرضا.سید ابوالفضل مسعودیانوامیرحسین حلبیان. 1387.بررسی تاثیر سامانه پرفشار آزور بر بارش ایران زمین. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 88، صص 50-25. مشهد.

14- لشکری، حسن. 1382. مکانیسم تکوین، تقویت و توسعه مرکز کم فشار سودان و نقش آن بر روی بارش­های جنوب و جنوب­غرب ایران. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای طبیعی. شماره 46. صص 18-1. تهران.

15- محمدی،حسین.ابراهیم. فتاحیو علی­اکبر شمسی­پورومهری اکبری. 1391.تحلیل دینامیکی سامانه­های سودانی و رخداد بارش­های سنگین در جنوب­غرب ایران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. دوره اول. شماره 2. صص 24-7. تهران.

16- محمدی، بختیار.سید ابوالفضلمسعودیان. 1389. تحلیل همدید بارش­های سنگین ایران مطالعه موردی: آبان ماه 1373. فصلنامه جغرافیا و توسعه. شماره 19. صص 70-47. زاهدان.

17- مفیدی، عباس. آذر زریّن. 1384.بررسی سینوپتیکی تأثیر سامانه های کم فشار سودانی در وقوع بارش­های سیل­زا در ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 77. مشهد.

18- ملازاده، بهرام.محمد سلیقه و بهلول علیجانیو محمدحسین ناصرزاده. 1393. تحلیل آماری و سینوپتیکی کولاک برف در استان آذربایجان­غربی. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. شماره 4. صص 90-75.تهران.