نقش حوزه انقلابی در بازسازی هویت ملی

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 7، دوره 4، شماره 14، بهمن 1396، صفحه 137-161   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی ملکی^*

استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه تفرش، تفرش، ایران

چکیده

بازسازی هویت ملی در همه کشورها برای نیل به توسعه ضروری و لازم است. در تاریخ ایران سه منبع هویت‌ساز شامل سنتی - ایرانی، مدرن و مذهبی بوده است. حال این پرسش‌ها مطرح است که جمهوری اسلامی ایران چالش‌های تعدد منابع هویت را در ایجاد هویت ملی جدید چگونه حل کرده است؟ نقش حوزه‌های علمیه در شکل‌دهی هویت ملی پس از انقلاب اسلامی چگونه بوده است؟ فقدان اجماع نظر در این زمینه باعث شکل‌گیری بحران هویت و در نتیجه، ظهور موانعی در مسیر توسعه شده است. در پژوهش حاضر، فرض بر این است که هویت ملی، سیال و تغییرپذیر است وگفت‌وگو در فضای آزاد در تأسیس هویت ملی و پذیرفتن روش‌های دموکراتیک در جذب عناصر مشترک یا مناسب با هویت‌های دیگر، این مشکل را حل می‌کند. حوزه‌های علمیه به عنوان حاملان انقلاب و مهم‌ترین عامل هویت‌بخش انقلابی، می‌توانند در تکوین هویت ملی و اسلامی نقش عمده را ایفا کنند و هویت ملی را بر اساس الگوی اسلامی - ایرانی، در چنین فضایی به اقناع عمومی درآورند، اما در عمل، عدم ایفای چنین نقشی، باعث به‌وجودآمدن چالش‌های عملی در جامعه شده است. در انجام‌دادن این پژوهش روش توصیفی - تحلیلی به‌کار گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

انقلاب اسلامی؛ حوزه انقلابی؛ هویت؛ هویت ملی

مراجع

1. آرنت، هانا (1363). توتالیتاریسم. ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات جاویدان.
2. اشرف، احمد (1372). هویت ایرانی. فصل‌نامه فرهنگی و اجتماعی گفتگو، شماره 3.
3. آوری، پیتر (1377). تاریخ معاصر ایران. ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: مؤسسه مصبوعاتی عطائی.
4. ایازی، علی‌محمد (1385). موانع نظری اندیشه جمهوریت در فرهنگ دینی در مردم‌سالاری. تهران: عروج.
5. بدیع، برتران (1376). توسعه سیاسی. ترجمه احمد نقیب‌زاده، تهران: قومس.
6. برهانی، جعفر (1387). روحانیت و حکومت: جایگاه روحانیت در اندیشه سیاسی امام خمینی. جلد اول، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
7. بهشتی، سید محمدحسین (1364). مشروح مذاکرات مجلس نهایی قانون اساسی ج.ا.ا.. جلد اول، تهران: مجلس شورای اسلامی.
8. جوادی آملی، عبدالله (1368). پیرامون وحی و رهبری. قم: اسراء.
9. خاتمی، محمد (1378). احیاگر حقیقت دین. گردآورنده امیررضا ستوده، تهران: ذکر.
10. خاتمی، محمد (1380). مردم‌سالاری. تهران: طرح نو.
11. داوری اردکانی، رضا (1379). درباره غرب. تهران: هرمس.
12. رجایی، فرهنگ (1372). تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان. تهران: قومس.
13. رجایی، فرهنگ (1382). مشکله هویت ایرانیان امروز، ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ. تهران: نشر نی.
14. رواسانی، شاپور (1372). دولت و حکومت در ایران. تهران: نشر سمع.
15. ساعی، احمد (1389). مسائل سیاسی اقتصادی جهان سوم. تهران: سمت.
16. سیف‌زاده، حسین (1375). نوسازی و دگرگونی سیاسی. تهران: قومس.
17. شعبانی، رضا (1371). مبانی تاریخ اجتماعی ایران. چاپ دوم، تهران: قومس.
18. الطایى، علی (1378). بحران هویت قومى در ایران. تهران: شادگان.
19. عالم، عبدالرحمن (1387). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشرنی.
20. قوام، عبدالعلی (1371). توسعه سیاسی و تحول اداری. تهران: نشر قومس.
21. مؤمن قمی ، محمد (1386). الولایه الالهیه الاسلامیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
22. مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1371). نشریه پیام حوزه، شماره 1.
23. مصباح یزدی، محمد تقی (1370). آذرخشی دیگر از آسمان کربلا. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
24. مصباح یزدی، محمد تقی (1378). نظریه سیاسی اسلام. جلد دوم، قم: مؤسسه امام خمینی.
25. مصباح یزدی، محمدتقی (1377). حقوق و سیاست در قرآن. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
26. مطهری، مرتضی (1369). سیری در نهج‌البلاغه. چاپ هفتم، تهران: انتشارات صدرا.
27. مطهری، مرتضی (1385). آینده انقلاب اسلامی ایران. تهران: انتشارات صدرا.
28. موسوی خمینی، سید روح‌الله (1378). صحیفه امام. تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی.
29. موسوی خمینی، سید روح‌الله (بی‎تا). ولایت فقیه. قم: انتشارات آزادی.
30.  نجفی، موسی (1392). هویت‌شناسی. تهران: آرما.
31. نقیب‌زاده، احمد (1380). درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: سمت.
32. هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علم.
33. یزدی، محمد (1388). روزنامه فرهیختگان، 16 آذر 1388، شماره 898 .