حق اختصاص

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 5، دوره 14، شماره 50، اسفند 1396، صفحه 87-112   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2018.538450

نویسنده

محمد صادقی^*

استادیار گروه حقوق، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران

چکیده

   حق اختصاص اعتبار عقلایی است که بین شخص با شیء یا مکانی برقرار می­شود. در باره ماهیت حق اختصاص بحث و اختلاف­نظر وجود دارد که آیا حق مالی، نوعی ملکیت یا سلطنت یا اولویت است. همچنین نسبت به ثبوت چنین حقی اختلاف­نظر وجود دارد  و برای اثبات آن به ادله­ای مانند اجماع، روایت، استصحاب و سیره عقلا استناد شده است . برخی از اموری که جریان حق اختصاص در باره آنها مطرح است عبارتند از : حق اختصاص در اعیان نجس ، سقوط عین از مالیت و ملکیت و حق اختصاص نسبت به عین بعد از جبران خسارت ( دادن بدل )، مالکیت معنوی، حق تقدم. شرط تحقق حق اختصاص فایده­داشتن و وجود قصد انتفاع است. مزاحمت و تصرف در مورد حق اختصاص بدون اذن صاحب آن حرام است. معاوضه و همچنین تملیک حق اختصاص بطور رایگان به وسیله هبه یا وصیت و وقف آن صحیح است. پایان حق اختصاص نسبت به نوع آن متفاوت است .

کلیدواژه‌ها

حق اختصاص؛ ملک؛ سلطنت؛ حق تقدم؛ اولویت

مراجع

1. ابن رجب، عبدالرحمن، (1419)، قواعد، دار ابن عفان، عربستان سعودی.
2. ابن قدامه، عبدالله، (1425)، المغنی، دارالحدیث، قاهره، چاپ دوم.
3. ابن منظور، محمد، (1414)، لسان‌العرب، دارالفکر، بیروت، چاپ سوم.
4. آشتیانی، محمد حسن ، (1425)،  قضا، انتشارات زهیر، قم، چاپ اول.
5. انصاری، مرتضی، (1411)، مکاسب، دارالذخائر، قم،  چاپ اول.
6. انصاری، مرتضی، (1415)، رساله فی الوصایا ،  کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، قم، چاپ اول.
7. انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی ، (1384) ، دانشنامه حقو ق خصوصی، محراب فکر، تهران.
8. ایروانی، علی، (1406)، حاشیه المکاسب ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول.
9. آملی ، محمدتقی، (1413)،  المکاسب والبیع (تقریرات نائینی) ، جامعه مدرسین ، قم ،  چاپ اول.
10. بحرالعلوم ، سید محمد، (1403)، بلغۀ الفقیه، مکتبۀ الصادق، تهران، چاپ چهارم.
11. بحرانی، یوسف ، (1405)، الحدائق الناضره  ،  جامعه مدرسین ، قم ، چاپ اول.
12. بجنوردی ، میرزا حسن، (1419) ، القواعد الفقهیه، الهادی، قم، چاپ اول.
13. بیهقی، احمد ، (1352)، السنن الکبری، دارصادر، بیروت، چاپ اول.
14. جعفری لنگرودی، محمد جعفر ، (1380) ، حقوق اموال، گنج دانش، تهران، چاپ پنجم.
15. حائری، سید کاظم، (1423) ، فقه‌العقود ، مجمع اندیشه اسلامی، قم، چاپ دوم.
16. حلی، جعفربن حسن، (1408) ، شرایع الاسلام ، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم.
17. حلی، حسن بن یوسف، (1414) ، تذکره الفقها ، مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
18. حلی، حسن بن یوسف، (1420) ، تحریر الاحکام ، مؤسسه امام صادق، قم ، چاپ اول.
19. حلی، حسن بن یوسف، (1413) ، قواعد الاحکام ، جامعه مدرسین، قم ، چاپ اول.
20. حلّی،‌ عبدالحلیم عوض، (1428 ) ، حقوق الطبع والنشر محفوظة أم لا؟، مجلة فقه أهل البیت ، ش‌47.
21. خمینی، سید روح الله، (1421) ، البیع، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، قم، چاپ اول.
22. خمینی سید روح الله، (1378) ، تحریر الوسیله، مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم ، قم.
23. خمینی سید روح الله، (1415) ،مکاسب محرمه، مؤسسه تنظیم ونشرآثار امام خمینی ، قم ، چاپ اول.
24. خویی، سیدابوالقاسم، (1413) ، مصباح‌الفقاهه، انصاریان، قم.
25. خویی، سیدابوالقاسم، (1410) ، منهاج الصالحین، مدینه العلم ، قم.
26. دهخدا، علی اکبر، (1377) ، لغت‌نامه ، دانشگاه تهران، چاپ دوم.
27. سنهوری ، عبدالرزاق، (1988) ، الوسیط ، حلبی، بیروت،  چاپ سوم.
28. شرتونی، سعید،  (1416) ، اقرب‌الموارد، دارالاسوه ، ایران، چاپ اول.
29. طباطبایی یزدی، (1409) ، محمدکاظم، عروه الوثقی، اعلمی، بیروت ، چاپ دوم.
30. طریحی، فخرالدین،  (1416) ، مجمع البحرین ، مرتضوی، تهران، چاپ سوم.
31. عاملی، حر ، (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت ، قم، چاپ اول.
32. عاملی، زین الدین ( شهید ثانی)، (1410) ، الروضه البهیه، داوری، قم، چاپ اول.
33. عاملی، زین الدین ( شهید ثانی)، (1413) ، مسالک الافهام ، معارف اسلامی ، قم ، چاپ اول.
34. عاملی، سید محمدجواد ، (1419) ، مفتاح‌الکرامة ،جامعه مدرسین، قم، چاپ اول.
35. غروی اصفهانی، (1418) ، رسالة فی تحقیق الحق والحکم ، انوارالهدی، قم ، چاپ اول.
36. قنواتی، جلیل و دیگران ، (1379) ، حقوق قراردادها در فقه امامیه، سمت، تهران، چاپ اول.
37. کاتوزیان، ناصر، (1374) ، مقدمه علم حقوق ، بهمن ، تهران، چاپ نوزدهم.
38. کاشف الغطاء، جعفر، (1422) ، کشف الغطاء ، جامعه مدرسین ، قم ، چاپ اول.
39. کرکی، علی بن حسین، (1414) ، جامع المقاصد، مؤسسه آل البیت ، قم ، چاپ دوم.
40. محقق داماد، مصطفی، (1406) ، قواعد فقه ، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
41. محقق داماد، مصطفی، ( 1380) ، حق تقدم ، مجله تحقیقات حقوقی ، دانشگاه شهید بهشتی ، تهران ، شماره 33و 34
42. مکی، محمد (شهید اول )، (1417) ، الدروس الشرعیه ، جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم.
43. معین، محمد، (1375)، فرهنگ فارسی، سپهر، تهران، چاپ نهم.
44. نائینی، محمد حسن، (1373) ، منیةالطالب، مکتبه المحمدیه، تهران، چاپ اول.
45. نجفی، محمدحسن، (1404) ، جواهر الکلام ،دار احیاء التراث العربی ، بیروت ، چاپ هفتم.