تأملی پیرامون صاحبان (مستحقین) خمس

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 8، دوره 14، شماره 50، اسفند 1396، صفحه 161-178   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2018.538454

نویسنده

عباس نیکزاد^*

دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی، بابل، ایران

چکیده

معروف میان فقها این است که خمس به شش سهم تقسیم می­شود سهمی از آن برای خدا و سهمی برای پیامبر (ص) و سهمی برای امام معصوم (ع ) و سهمی برای مساکین و سهمی برای ایتام و سهمی برای ابن­السبیل از سادات و بنی­هاشم است. دو قسمت از این فتوای مشهور در این مقاله به صورت اجتهادی مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است و در نهایت نظریه این مقاله این است که صاحب اصلی همه خمس امام و حاکم اسلامی است و آن سه گروه مصارف­اند نه صاحبان سهام، از این گذشته سادات و هاشمی­بودن این سه گروه الزامی و همیشگی نیست.

کلیدواژه‌ها

خمس؛ سهام شش‌گانه؛ سادات؛ صاحب اصلی؛ بنی‌هاشم؛ امام؛ حاکم اسلامی

مراجع

1. ابن ادریس حلی، محمدبن منصور، (1410)، السرائر، جلد 1، انتشارات اسلامی ، قم، چاپ اول.

2. ابن براج ، عبدالعزیز، (1406)، المهذب، جلد 1، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، چاپ اول.

3. اردبیلی، احمدبن محمد، (1373)، انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.

4. انصاری، مرتضی، (بی­تا)، کتاب الخمس، به نقل از منتظری، کتاب الخمس و الأنفال.

5. بروجردی، محمدحسین، مقرّر فاضل لنکرانی، (1423)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، الخمس و الأنفال، مرکز فقه الآئمة الآطهار، چاپ اول.

6. حر عاملی، محمدبن الحسن، (1396)، وسائل الشیعه، جلد 6، المکتبه الاسلامیه، چاپ چهارم.

7. حکیم، محسن، (1390)،  مستمسک العروه الوثقی، جلد 9، مطبعه الآداب فی النجف الأشرف، چاپ سوم.

8. حلّی، محمدحسن، به نقل از منتظری، حسینعلی، (1362)، کتاب الخمس و الأنفال، انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.

9. خویی، ابوالقاسم، (1364)، مستند العروه الوثقی، کتاب الخمس، انتشارات لطفی، چاپ اول.

10. شاهرودی، محمود، (1429)، کتاب الخمس، جلد1 و2، مؤسسه دائره معارف الفقه الاسلامی، قم، چاپ سوم.

11. طباطبایی، محمدحسین، (1394)، المیزان، جلد 9، چاپ آخوندی، دار الکتب الإسلامیه، چاپ سوم.

12. طوسی، محمدبن الحسن، (1400)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتوی، دارالکتاب العربی، بیروت، چاپ دوم.

13. عاملی، محمد، (1410)، مدارک الاحکام، مؤسسه آل البیت، قم، چاپ اول.

14. فاضل لنکرانی، محمد، (1423)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، الخمس و الأنفال، مرکز فقه الآئمه الآطهار، چاپ اول.

15. منتظری، حسینعلی، (1362)، کتاب الخمس و الأنفال، انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.

16. موسوی خمینی، روح­الله، (1380)، تحریر الوسیله، جلد 1، مؤسسه انتشارات دارالعلم، چاپ نهم.

17. میلانی، محمد هادی، (بی­تا)، کتاب الخمس، بی­جا، چاپ اول.

18. نجفی، محمدحسن، (1404)، جواهر الکلام، جلد 16، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

 

19. یزدی طباطبایی، محمدکاظم، (1358)، عروه الوثقی، کتاب الخمس، جلد 2، المکتبه العلمیه الاسلامیه، چاپ اول.