تحلیل ریخت‌شناسی بهاریة سیّدای نسفی (براساس نظریه پراپ)

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 7، شماره 25، اسفند 1394، صفحه 1-20   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

آذر اکبرزاده ابراهیمی^{* 1}؛ زهرا اختیاری²

¹دانشجوی دکتری پیام نور تهران

²دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

بهاریة سیّدای نسفی (1046 -1117ق.) منظومه­ای داستانی از نوع فابل و به شیوة مناظره است و مشابه داستان­های کلیله و دمنه که قابلیت تطبیق با نظریة ادبی ریخت­شناسی پراپ را دارد. از بررسی متن بهاریه نتایجی به دست می­آید، از جمله: در بهاریه از بین سی­ویک خویشکاری نظریة پراپ، خویشکاری­های «شر»، «مبارزه»، «ادعای دروغین» و «آشتی بین طرفین» بیشتر به­کار رفته است. هر کدام از شخصیت­های این اثر، تمثیلی از قشر خاصی از اجتماع روزگار شاعر است. درگیری اشترخانی­ها با یکدیگر و از سویی تلاش­های شاه­عباس برای مبارزه با آنان، موضوع ترسیم شده در بهاریة سیّدای نسفی است. با توجه به دوره تاریخی سرایش منظومه، با خوانش متن می­توان به رمزیابی شخصیت هایی که در این عهد نقش­آفرینی کرده­اند، پی­برد. در پایان بهاریه نیز، مناظرة «شیر و مور»، با دو مناظرة «مور و مار» و «مور و بلبل» پروین مقایسه و ازجهت نظریة ساختاری پراپ بررسی شد. در این دو مناظره نیز خویشکاری های «شر» و «مبارزه» و در نهایت «پیروزی قهرمان بر ضدقهرمان» مطرح می­گردد. همچنین نکات تازه­ای از زندگی سیدا در مقاله بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

بهاریة سیّدای نسفی؛ ریخت‌شناسی؛ نظریه پراپ؛ مناظره؛ پروین اعتصامی

مراجع