بررسی گفتمان رمان گرای مکالمه ای و دگر مفهوم در تاریخ بیهقی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 7، شماره 25، اسفند 1394، صفحه 107-128   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

سمیه عطاردی^{* 1}؛ مهدخت پورخالقی چترودی²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادب فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

²استاد زبان وادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در سبک شناسی سنّتی گفتمان نثر هنری (گونه ادبی رمان) را یا شاعرانه، به معنای سطحی کلمه می پنداشتند و شاخصه های سبک شناسانه سنّتی را-که حاصل مطالعه صنایع ادبی بود- به آن نسبت می دادند یا برای تشریح زبان بر پایه داوری فردی این مسائل را به واژگانی ارزیابانه و بی محتوا مثل «بیانگری»، «صورخیال» و«وضوح» محدود می کردند. در این زمینه نظریّات متن شناختی میخاییل باختین، نظریّه پرداز بزرگ روس،که بر پایه زبان شناسی و نوع خاصّ مکالمه و گفتگو استوار است، جالب توجّه است. باختین رمان را مجموعه متنوّعی از صداهای فردی که هنرمندانه سازمان یافته اند، تعریف می کند و بر این اساس نوع خاصّی از سبک شناسی را که بر پایه گفتمان مکالمه ای و دگر مفهومی زبان استوار است،ارائه می کند.دراین مقاله به تحلیل نوع خاصّ گفتمان در تاریخ بیهقی بر اساس نظریّه مزبور پرداخته وبه این نتیجه رسیده ایم که در میان متون کلاسیک ادب فارسی، تاریخ بیهقی با تأکید بر جنبه های رمان وارگی آن، قابلیّت بالایی برای انطباق با مؤلّفه های نظریّه گفتمان رمان گرای مکالمه ای و دگر مفهوم باختین دارد.

کلیدواژه‌ها

تاریخ بیهقی؛ گفتمان رمان گرا؛ دگر مفهومی؛ سبک شناسی؛ باختین؛ بیهقی

مراجع