مطالعة لایة نحوی زبان در برخی از لالایی‌های زبان فارسی: بررسی ساخت جمله

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 7، دوره 7، شماره 25، اسفند 1394، صفحه 129-148   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسنده

سیده مریم فضائلی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

لالایی­ها یکی از انواع ترانه­ها هستند که در حوزة ادبیات عامه جای می گیرند. یکی از ابعاد ساختاری لالایی­ها بررسی ویژگی­های نحوی آن­ها است. پژوهش حاضر با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با هدف بررسی انواع جملات تشکیل­دهندة لالایی­ها ازنظر ساده و مرکب­بودن و نیز تعداد اجزای جملات در 93 لالایی فارسی انجام شد. نتیجة آزمون آماری کای دو که با استفاده از نرم افزار SPSS21 به­دست آمد، نشان می­دهد که در لالایی­های موردبررسی، میان فراوانی جملات ساده و مرکب تفاوت معنادار وجود دارد؛ به صورتی که بسامد جملات ساده به­طور معناداری بیشتر از جملات مرکب است. از بعد تعداد اجزای جمله، جملات سه جزئی و یک جزئی به ترتیب با 46% و 26% بیشترین و کمترین میزان بسامد را در لالایی­های مورد بررسی داشته اند. نتیجة آزمون آماری کای دو نشان دهندة این است که در لالایی­ها جملات سه جزئی به طور معناداری بیشتر از جملات یک جزئی کاربرد داشته­اند. بسامد زیاد جملات ساده متناسب با نوع لالایی است؛ زیرا در این نوع از ادبیات عامه از آنجایی که مخاطبان لالایی­ها کودکانی هستند که در حال فراگیری زبان هستند، انتظار بر این است که از ساختارهای نحوی استفاده شود که جملاتی کوتاه و ساده و متشکل از فقط یک فعل باشند تا پردازش و درک آنها برای کودکان ممکن باشد. همچنین، فراوانی زیاد جملات ساده به­دلیل ویژگی ریتمیک لالایی­ها است و اینکه این ویژگی موجب می­شود تا لالایی­ها غالباً در جملات ساده و کوتاه سه جزئی بیان شوند. افزون براین، به دلیل اینکه لالایی­ها جنبة عامیانه دارند و سرایندگان آن­ها نیز غالباً مادرانی با سطح سواد پایین هستند و در کلام عامیانه سعی می­شود که از پیچیدگی گفتاری کاسته شود تا کلام روان­تر باشد و انتقال مطلب سریع­تر صورت گیرد، در لالایی­های موردبررسی شاهد وقوع فراوان جملات ساده و کوتاه سه جزئی هستیم.

کلیدواژه‌ها

لایة نحوی؛ ادبیات عامه؛ لالایی‌ها؛ زبان فارسی

مراجع