تحلیل نشانه‌شناختی موانع تحقق اقتصاد مقاومتی و ارائه راهکارها

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 1، دوره 12، شماره 32، آذر 1396، صفحه 9-34   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسنده

سروناز تربتی^*

استادیار ارتباطات اجتماعی، دانشگاه‌آزاد اسلامی تهران شرق

چکیده

تحقیق حاضر به ضرورت گفتمان‌سازی در عرصه‌ی اقتصاد مقاومتی می‌پردازد و ابعاد فرهنگی آن را به‌عنوان زیرساخت‌ تقویت بنیان‌های فرهنگ مقاومت برای نیل به «اهداف اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل»، در نظر می‌گیرد. برای اجرای این طرح نیاز به آشنایی با اصطلاحات و مبانی نظری نشانه‌شناسی و تعریف و تبیین اصطلاح گفتمان است. در علم نشانه‌شناسی تمامی پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی به‌عنوان نشانه در نظر گرفته می‌شوند و سوال آن چگونگی شکل‌گیری معنا و هدف آن تحلیل، فهم و تفسیر نشانه‌هاست. نظام‌های گفتمانی نیز از نشانه‌هایی شکل گرفته‌اند که به معنا و کردارهای گفتمانی شکل می‌دهند. این تحقیق با بهره‌گیری از رویکرد و روش کیفی نشانه‌شناسی ساختارگرا به مشخص کردن چگونگی پیوند و نظم پایگانی دال‌ها برای معنادار ساختن نشانه‌ها در یک نظام گفتمانی، تبیین محورهای همنشینی، جانشینی و تفسیر نشانه‌ها  و معین نمودن دال مرکزی که نشانه‌های دیگر حول آن نظم می‌گیرند، می‌پردازد. با این پرسش که چه موانعِ فرهنگی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی وجود دارد و این فرضیه که رفع این موانع و گفتمان‌سازی می‌تواند به تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی یاری ببخشد، سه هدف اصلی دنبال می‌شود: ۱- تحلیل نشانه‌شناختی موانع فرهنگی اقتصاد مقاومتی، ۲- تبیین نشانه‌شناختی گفتمان اسلامی-ایرانی برای عبور از موانع و رفع نشانه‌های رسوب‌یافته‌ی گفتمان مصرف‌گرایی، ۳- بازگشت به گفتمان اسلامی- ایرانی و بازاحیای مدلول‌ها با محوریت دال «سعادت» با ارائه راه‌کارها برای گفتمان‌سازی در رسانه‌ها. نتایج حاصل ارائه راه‌کارهایی برای گفتمان‌سازی در رسانه‌ها جهت تقویت فرهنگ مقاومت است.
 

کلیدواژه‌ها

اقتصاد مقاومتی؛ رسانه؛ سعادت؛ گفتمان‌سازی؛ نشانه‌شناسی

مراجع

 
ابن شعبه، حسن، (۱۳۸۲)، تحف العقول، صادق حسن زاده، قم، آل علی.
اسمیت، فیلیپ،(۱۳۸۷)، درآمدی بر نظریه‌فرهنگی، حسن پاینده، تهران، آگه.
امام خمینی (ره)، (۱۳۷۶)، صحیفه نور، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جلد ۶.
امام خمینی (ره)،( ۱۳۸۸)، معاد، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ایزدی، محمد و ارض‌پیما، عباس، (۱۳۸۸)، مقدمه‌ی مترجمان در کتاب ستایش پوپولیسم، ارنستو لاکلائو  و اسلاوی ژیژک، تهران، رخ‌دادنو. 
آدرنو، تئودور و هورکهایمر، ماکس،( ۱۳۸۴)، دیالکتیک روشنگری، مراد فرهادپور و امید مهرگان،  تهران، گام‌نو.
بارکر، کریس،(۱۳۸۷)، مطالعات فرهنگی،  مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
پاینده، ابوالقاسم،( ۱۳۸۲)، نهج الفصاحه، تهران، دنیای دانش.
پیشگر، امید، (۱۳۹۰)، نگاه قرآن به ثروت و دارایی، Article.tebyan.net
10. تربتی، سروناز، (۱۳۹۵)، «نقش شبکه‌های مجازی و سبک زندگی مصرفی بر بحران ازدواج» نوآوران، شماره ۶۴۳، ص۱۵ .
11. چندلر، دانیل، (۱۳۸۷)، مبانی نشانه شناسی، مهدی پارسا، تهران، سوره مهر.
12. حایک، مریم، (۱۳۹۴)، «اقتصاد مقاومتی در تبلیغات بازرگانی سیمای شبکه اصفهان (بررسی مولفه‌های مدیریت مصرف)» فصل‌نامه پژوهش‌های ارتباطی،  دوره ۲۲، شماره ۳، صص ۸۵-۱۰۴ . 
13. خامنه‌ای، سید علی،(۱۳۹۲) ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، Khamenei.ir
14. دریدا، ژاک، (۱۳۹۵)، نوشتار و تفاوت، عبدالکریم رشیدیان، تهران، نشر نی.
15. ژیژک، اسلاوی، (۱۳۸۹)، سینما به روایت اسلاوی ژیژک، سعید نوری، تهران، روزبهان.
16. ژیژک، اسلاوی،(۱۳۸۵)، به برهوت حقیقت خوش آمدید، فتاح محمدی، زنجان، هزاره سوم.
17. سجودی، فرزان، (۱۳۸۷)، نشانه‌شناسی کاربردی، ویراست دوم، تهران، نشر علم. 
18. شعیری، محمد بن محمد، (۱۳۶۳)، جامع‌الاخبار، قم، نشر رضی.
19. شیخ صدوق، (۱۳۷۷)، معانی‌الاخبار، عبدالعلی محمدی شاهرودی، تهران، دارالکتب الاسلامیه،جلد۱.
20. شیخ صدوق، (۱۳۸۲)، ثواب‌الاعمال و عقاب الاعمل، محمدرضا انصاری محلاتی، قم، نسیم کوثر. 
21. شیخ طوسی، (۱۳۸۸)، امالی، صادق حسن‌زاده، قم، اندیشه هادی، جلد۳۸.
22. فرزندی اردکانی، عباس علی و  یوسفی، میثم و عنان‌پور اخلاقی، مجید، (۱۳۹۴)، «اقتصاد مقاومتی در جمهوری اسلامی ایران: چالش‌ها و راهبرد‌ها»،       فصل‌نامه پژوهش‌های معاصر انقلاب اسلامی، دوره ۱، شماره ۱. صص ۶۳-۸۷.  
23. قنبری، عباس و رشادی، منوچهر و همکاران، (۱۳۹۵)، «بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با گرایش به فرهنگ اقتصاد مقاومتی در نواحی شهری و روستایی گیلان غرب»، فصل‌نامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، دوره ۶،  شماره ۱۹، صص ۹۳-۱۲۰ .   
24. کاظمی، عباس، (۱۳۸۸)، پرسه‌زنی و زندگی روزمره ایرانی، تهران، آشیان.
25. مجلسی، علامه،(۱۳۶۳)، بحارالانوار، تهران، کتابخانه مسجد حضرت ولی عصر (عج)، جلد۷۵.
26. مجلسی، علامه، (۱۳۸۴)، بحارالانوار، تهران، کتابچی، ج ۱۰۳.
27. معینی علمداری، جهانگیر، (۱۳۸۰)، موانع نشانه‌شناختی گفتگوی تمدن‌ها. تهران، هرمس.
28. موسایی، میثم، (۱۳۸۸)، «نقش فرهنگ بر الگوهای مصرف» فصل‌نامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی. دوره ۸، شماره ۳۴.صص ۱۲۵-۱۵۰ .
29. هوراث، دیوید، (۱۳۷۷)، «نظریه و گفتمان»  علی اصغر ساطانی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۲. صص۱۵۶-۱۸۲. 

Chandler, Daniel, (2007), Semiotics The Basic, London: Routledge.
De Saussuie, Ferdinand, (1959), Course in General Lingistics, Trans: Wade Baskin, New York, Philosophical Library.
Hartley, J, (1996), Popular Reality, London: Arnold.
Jorgensen, M.W. & Phillips, L.J, (2002), Discourse Analysis as Theory and Method, London: Sage Publication.
Kamuf, Peggy, (1991), A Derrida Reader, Between the Blinds, New York: Columbia University Press.
Laclau, E and Mouffe,C,(2002), Recasting Marxism in James Martin: Antonio Gramsci, Critical Assesment of  Leading Political Philosophers, New York: Routledge.
Nobus, Dany,(2003), The Cambridge Companion to Lacan (Ed: Jean-Michel Rabat´e), London:  Cambridge University Press.
Parker, Elly, (1998), The Continuity of Peirce Thought, Nashville: Vanderbit University Press.
Ricour.Paul, (1982), Hermeneutics and Human Sciences, London: Cambridge University Press.