بررسی مؤلفه های غنایی و کارکرد آن در منظومۀ بانوگشسب نامه

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 8، دوره 9، شماره 32، آذر 1396، صفحه 176-199   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

رقیه مهمان دوست کتلر¹؛ بتول فخر اسلام²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد نیشابور

²عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد نیشابور

چکیده

در آثار غنایی با استفاده از من شخصی (بیشتر) و اجتماعی (کمتر)، دغدغه­های درونی­ صاحب اثر یا شخصیت­های مخلوق او روایت می­شود. عنصر احساس در این گونۀ ادبی اهمیت ویژه­ای دارد. بدیهی است که عواطف بشری در قالب یک گونۀ ادبی خاص نمی­گنجد و در همۀ آثار خلق­شده، کم و بیش نمود دارد. متون حماسی نیز، از این قاعده مستثنی نیستند. در روایت­های حماسی، شاهد پیوند مسائل درونی شخصیت­ها با دغدغه­های بیرونی آنها هستیم. هر کدام از پهلوانان از ویژگی­های انسانی برخوردارند و عاطفه و احساس در تار و پور کردار، اندیشه و گفتار آنها جای گرفته است. به این اعتبار، در مقالۀ حاضر، مؤلفه­های غنایی پرتکرار در سرودۀ حماسی بانوگشسب­نامه بررسی شده است. به نظر می­رسد شاعر با ذکر ماجراهای عاشقانه، توصیف، هجو و نکوهش، نیایش و مناجات، تقاضا، خمریه­سرایی، مفاخره و رجزخوانی، و طنز، ضمن کاستن از خشونت ماهوی داستان­های حماسی، با استفاده از عنصر عاطفه، باعث باورپذیری بیشتر شخصیت­ها شده و به دغدغه­های انتزاعی و ذهنی پهلوانان، عینیت بخشیده و مخاطبان را در جریان آن قرار داده است. همچنین، بخشی از آیین­های پهلوانی و رسوم ایرانیان باستان با طرح موضوعات غنایی نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات غنایی؛ شعر حماسی؛ بانوگشسب‌نامه؛ عاطفه و احساس

مراجع