سطوح پایداری در محله‌های شهری مطالعه موردی: محلات شهر مهاباد

آمایش محیط

مقاله 1، دوره 10، شماره 39، اسفند 1396، صفحه 1-28   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علی موحد^{* 1}؛ نعمت کرده²

¹(دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران، ایران)

²(کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران، ایران)

چکیده

توسعه­ی پایدار شهری، ایده‌ای با ابعاد گسترده و پیچیده است که در رشد و تکوین شهرها تأثیرگذار بوده، عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست-محیطی و اکولوژیک را موردتوجه قرار می‌دهد. آنچه امروزه مهم است، آگاهی از نقاط قوت و ضعف ابعاد اجتماعی اقتصادی، زیست - محیطی و اکولوژیک توسعه است. هدف از این پژوهش بررسی محلات ناحیه سه مهاباد بر اساس شاخص های اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی، خدماتی و کالبدی برای شناسایی میزان سطوح پایداری محله‌ای است. این پژوهش ازنظر نوع «کاربردی- توسعه‌ای» و ازنظر روش «توصیفی-تحلیلی» است. با بهره‌گیری از مدل‌های ELECTRE و AHP و نرم‌افزارهایExpert Choice و Arc GIS وضعیت پایداری محلات شهری موردمطالعه مشخص شده‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد محله سنجان آباد در بعدهای اقتصادی (2 امتیاز) و زیست‌محیطی (4 امتیاز) محله‌ای کاملاً پایدار و در بعد خدماتی محله‌ای نیمه پایدار است. در رتبه­ی دوم پایداری محله باغ سیسه در بعد اجتماعی – فرهنگی (2 امتیاز) محله‌ای کاملاً پایدار و در بعد کالبدی و خدماتی محله‌ای نیمه پایدار است. در رتبه­ی سوم پایداری محله محمودکان (با 2 امتیاز) در بعد خدمات محله‌ای کاملاً پایدار و در بعد اجتماعی- فرهنگی محله‌ای نیمه پایدار است. در رتبه چهارم از بعد پایداری، محله باغ اسماعیل آقا (با 4 امتیاز) قرار دارد که در بعد کالبدی به‌عنوان پایدارترین محله شناخته‌شده است. در رتبه پنجم محله کوی هژار قرار دارد، به لحاظ شاخص های پایداری در پنج بعد کالبدی       (4باخت)، خدماتی (4باخت)،، اجتماعی-فرهنگی (4 باخت)، اقتصادی (4 باخت) و زیست‌محیطی (2 باخت)، در سطح بسیار پایینی قرار دارد و به‌عنوان ناپایدارترین محله در ناحیه سه شهر مهاباد شناخته‌شده است.

کلیدواژه‌ها

پایداری؛ محله های شهری‌؛ مهاباد؛ مدل‌های ELECTRE و AHP

مراجع

 

1-احترامی، مهرداد (1388)، «سازمان اجتماعی پایدار در مقیاس محله‌ای»، مجموعه مقالات همایش توسعه محله‌ای 4، تهران: طرح نو.

2-احمد عادلیان، آرش (1386)، محله پایدار راهی به‌سوی توسعه پایدار شهری، نمونه موردی: طراحی یک محله شهری در شهر بم با تکیه‌بر مبانی طراحی شهری پایدار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تهران.

3-براتی، ناصر. تنکابنی، بهاران و سلیمان نژاد، محمدعلی، (1389)، سنجش پایداری محله شهرآرای تهران (با به‌کارگیری تلفیقی از معیارهای جهانی و نظرات مردم) نخستین همایش توسعه­ی شهری پایدار در ایران، تهران:1-19.

4-پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی تهران.

5-حکمت نیا، حسن و موسوی، میرنجف (1390)، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهرو ناحیه‌ای، چاپ دوم، انتشارات علم نوین.

6- ساسان پور، فرزانه (1387)، روش جاپای (بوم شناختی) اکولوژیکی در پایداری کلان شهرها با نگرش یر کلان شهر تهران، فصلنامه پژوهش مدیریت شهری، شماره اول:104-107.

7-سلامی، رضا (1376)، «بررسی اجمالی توسعه پایدار» در: رهیافت، شماره 17، ص 43.

8-شکوهی، حسین (1365)، جغرافیای اجتماعی شهرها، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی

9-صرافی، مظفر (1379)، مفهوم و چالش‌های مدیریت شهری، در فصلنامه مدیریت شهری، شماره دوم، سال اول، انتشارات سازمان شهرداری‌ها.

10- کهن، گویل (1376)، شاخص شناسی در توسعه پایدار، توسعه اقتصادی و حساب‌های ملی در بستر سبز، موسسه مطالعات و پژوهش بازرگانی.

11- کولی وند، حجت الله (1390)، تحلیل ساختار فضایی محله‌های شهری بر مبنای توسعه پایدار (دارآباد تهران)،

12- محمد زاده، سجاد (1384)، تحلیل پایدار محله‌های شهری نمونه شهر ماکو، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین، 35-46-48

13- مصطفوی صاحب، سوران، ساسان پور، فرزانه و محسن یوسفی فشکی (1393)، ارزیابی پایداری محلات شهری در محلات شهر سقز، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران.

14- مطلبی، قاسم، (1383)، رویکرد انسانی به توسعه­ی پایدار محله‌ای، مجموعه مقالات اولین همایش توسعه محله‌ای پایدار، چشم انداز توسعه­ی پایدار شهر تهران، شهر داری تهران 76،3.

15- مک لارن، ویرجینیا، (1996) شاخص های سنجش پایدار، در نوشتارهایی درباره توسعه شهری پایدار، بیلتی و ویلر، ترجمه ذاکر حقیقی، کیانوش، انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقلتی شهرسازی و معماری سازمان مسکن، 1384

16-  مهندسین مشاور گزینه (1392)، طرح تفصیلی مهاباد، سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان غربی

17- مهندسین مشاور نقش و پیراوش (1389)، طرح جامع مهاباد، سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان غربی

18- موحد، علی (1379)، «توسعه­ی پایدار شهری»، مدیریت شهری، شماره 90، ص 43.

19- موسی کاظمی محمدی، سید مهدی (1376)، ارزیابی توسعه پایدار در توسعه شهری، پژوهش موردی شهر قم، پایان نامه دکتری جغرافیا شهری، به راهنمایی دکتر حسین شکوی‌ای، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس، ص 34

20- مؤمنی، منصور، (1387)، مباحث نوین تحقیق در عملیات، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم: 144.

21- مؤمنی، منصور، (1387)، مباحث نوین تحقیق در عملیات، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم: 144.

22- نقی زاده، محمد (1379)، توسعه­ی پایدار شهری، ماهنامه مسکن وانقلاب، شماره 90

23- هودسنی، هانیه، (1384)، توسعه­ی محله‌ای پایدار (مفاهیم نظری و خاستگاه تاریخی)، سمینار کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر.

 

24-  Cowan, Robert, 2005, The Dictionary of Urbanism, London, And Street Wise Press.

25-  Flint, Jim, (2009), Neigh borhoods and Community. International encyclopedia of human geography, 354 - 359.

26-  Kline, E, (1997), Sustainable community indicators’ in: roseland, M. (Ed). Eco – city

27-  Krause, M. (1996); Nachhaltigeit Dimension Eines Begriffs und Seine Bedeutung fur die Raumliche planung, Freie Universitat Berlin, Fachbereich Geowissenschaften. Berlin. Institut fur Geographische wissenschaft.

28-  Memiford, L, (1954), the neighbourhood and the neighbour unit, Town planning Review, Vol 24: 256-70.

29-  Roseland, Mark, 2000, sustainable community development integrating envormental, Economic and social objective community Economic Development center.

30-  Shea.C.P, (1994),Empoloyment and sustainanble development, opportunities for Canada, Internation Institute for sustainanble development, Winnipeg:112

31-  Smth & stone. G., (1954), Local Intimacy in amiddle – sized city, American journal of sociology, No, 284 – 275: 60.