مطالعه تطبیقی سطح پایداری در محلات قدیم و جدید شهری (نمونه موردی: محلات بافت قدیم و جدید شهر کرمان)

آمایش محیط

مقاله 4، دوره 10، شماره 39، اسفند 1396، صفحه 77-104   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

صدیقه میمندی پاریزی^*

عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی سیرجان

چکیده

توسعه­ی شهری پایدار به عنوان کلیدی ترین مقوله برنامه ریزی شهری دنیای امروز، بر این اصل استوار است که فضای یک شهر درون محله شکل می‌گیرد و برپایه آن تداوم می‌یابد، از این رو توسعه محله،  اقدامی کلیدی در جهت نیل به توسعه پایدار قلمداد می‌شود. در این راستا ارزیابی سطح پایداری با استفاده از شاخص های مختلف پایداری در محلات مختلف شهری گامی مؤثر در جهت رسیدن به پایداری شهری قلمداد می شود. هدف این پژوهش ارزیابی و بررسی تطبیقی پایداری در محلات قدیم و جدید شهر کرمان است که با توجه به توسعه ادواری آن ترکیبی است از محلات بر جای مانده از دوره های پیشین و توسعه های جدید شهری. در این میان هر یک از این محلات دوگانه با توجه به شرایط و ویژگی های خود درجه ای از سازگاری با هر یک از اصول توسعه پایدار را نمایش می دهند. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و نتایج حاصل از پژوهش کاربردی – توسعه­ای است. در این پژوهش پس از بررسی ادبیات موضوع و همچنین مطالعات اکتشافی در سطح محلات شهر کرمان، پنج بعد کلی پایداری: زیست محیطی، کالبدی- فضایی، اجتماعی – فرهنگی، اقتصادی و نهادی- سیاسی در قالب 49  شاخص مورد بررسی قرار گرفت و پس از تکمیل پرسش نامه، برای تحلیل میزان پایداری از روش­ها و تکنیک­های آماری همچون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون T تک نمونه ای، آزمون کی دو، تحلیل رگرسیونی در محیط نرم افزار spss، آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که پایدارترین بعد در هر دو محله بعد اقتصادی است، در مجموع وضعیت پایداری در بافت قدیم و جدید کرمان پایین تر از مقدار متوسط است و در محله مسجد ملک (بافت قدیم شهری) در وضعیتی وخیم تر از محله مطهری (بافت جدید شهری) قراردارد.

کلیدواژه‌ها

سطح پایداری؛ مطالعه تطبیقی؛ محلات قدیم شهری؛ محلات جدید شهری؛ شهر کرمان

مراجع

 

1-     بردی آنامرادنژاد، ر.، رورده، ه.، احمدی نژاد، س. 1392، تحلیل وضعیت توسعه پایدار در مناطق شهری کلان شهرها نمونه موردی کلان شهر اصفهان، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره 2، 94-71.

2-     بزی، خ.، کیانی، الف.، جواهری، ع. 1391، ارزیابی شاخص های پایداری محله های مسکونی نمونه موردی شهر مأمونیه استان مرکزی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27، شماره 4، 246-225.

3-     توکلی نیا، ج.، استادی سیسی، م. 1388، تحلیل پایداری محله های کلان شهر تهران با تأکید بر عملکرد شورایاری ها، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 70، 39-27.

4-     حسینی، ه.، علی آبادی، ک.، حمیدیان، ع. 1394، تحلیلی بر ارزیابی کیفیت پایداری اجتماعی در نواحی دو و سه شهر سبزوار، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری – منطقه ای، شماره 14، 70-47.

5-     خاکپور، ب.، مافی، ع.، باوان پوری، ع. 1388، نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار محله ای نمونه کوی سجادیه مشهد، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 12، 81-55.

6-      خواجه شکوهی، ع.، عبدالله زاده، غ.، مدانلو جویباری، م. 1392، تحلیل پایداری نواحی شهری و اولویت بندی توسعه آن با تکنیک تاپسیس مطالعه موردی شهر گرگان، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره 4، 118-99.

7-     دیوسالار، الف.، فنی، ز.، فرهودی، ر.، برزگر، ص. 1393، روش شناسی انتخاب شاخص های سنجش پایداری در شهرهای کوچک با تأکید بر استان مازندران، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 4، شماره 16، 32-17.

8-     عبدالهی، ع.، رختابناک، ش. 1393، ارزیابی عوامل مؤثر بر پایداری توسعه محله در فرایند برنامه ریزی شهری، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال 5، شماره 17، مرودشت، 122-103.

9-     فتاحی، الف.، بیات، ن.، امیری، ع.، نعمتی، ر. 1392، سنجش و اولویت بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان دلفان با استفاده از مدل تصمیم گیری ویکور، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 3، شماره 11، 78-65.

10- محمدی، ع.، پاشازاده، الف. 1393، سنجش سطح پایداری محلات شهر اردبیل با تأکید بر محله های روستایی، فصلنامه مطالعات شهری، شماره11، 62-49.

11- مختاری، ر.، مرصوصی، ن.، حسینی، س.، غلامی، م. 1393، سنجش و ارزیابی شاخص های پایداری اجتماعی- فرهنگی در شهر های استخراجی نمونه موردی شهر استخراجی عسلویه، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال 5، شماره 19، 110-91.

12- مصطفوی صاحب، س.، ساسان پور، ف.، موحد، ع.، شماعی، ع. 1394، کیفیت سنجی محیط در محله های شهری و برنامه ریزی برای محیط پایدار، فصلنامه مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال 6، شماره 24، 24-1.

13- مطالعات طرح تفضیلی کرمان، 1390، مشاور شهر و اندیشه مانا.

14- ملکی، س. 1390، سنجش توسعه پایدار در نواحی شهری با استفاده از تکنیک های برنامه ریزی نمونه موردی شهر ایلام، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، شماره 21، 136-117.

15- موحد، ع.، احمدی، م.، مصطفوی صاحب، س. 1393، تحلیل و ارزیابی سنجه های پایداری محله های شهر ماکو با استفاده از تکنیک های آماری، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 4،  شماره 15، 60-45.

16-  نسترن، م.، حبیبی، ک.، محمدی، م. 1393، سنجش پایداری محله های شهری در بافت های سکونتی با استفاده از سیستم استنتاج فازی نمونه موردی محلات شهر سنندج، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال 2، شماره 7، 87-55.

17- یاری قلی، و.، نوروزی، م.، کلانتری، ب. 1393، تحلیل کیفیت پایداری نواحی شهری با استفاده از تکنیک ELECTRE نمونه موردی شهر ابهر، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال 4، شماره 15، 72-61.

18-      

19-Alshuwaikhat, H., Nkwenti, D. 2002, Developing sustainable cities in arid region, Cities, 19(2), pp: 85-94.

20-Banica, A. 2010, Sustainable  urban development indicator. Case study Targuocna town, Present environment and sustainable development, NO.4, pp:339-352.

21-Boggia, A., Cortina, C. 2010, Measuring sustainable development using a multi- criteria model, Journal of environmental management, 91(11), pp: 21-32.

22-Bond, R. 2001, Integrated impact Assesment for sustainable development, World development, 6(29), pp:100-104.

23-Condon, P. 2010, Seven rules for sustainable communities, Washington, Island press.

24-Connelly, Sasma. 2007, Mapping sustainable development as a contested concept, Local environment, 12(3), pp:259-278.

25-Curweel, S., Deakin, M., Symes, M, 2005, Sustainable  urban development, The frame work and protocols for environmental assessment, published by Routledge.

26-Fargkou, M. 2009, Evaluation of urban sustainability through a metabolic perspective, PHD Thesis, Environmental Sciences, University Autonoma de Barcelona, pp:23-24.

27-Fujiwara, A., Lee, B., Zhang, J., Da cruz, M. 2005, Evaluating sustainability of urban development in developing countries incorporating dynamic cause- effect relationship over time, Journal of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, NO.6, PP:49-64.

28-Karol, E.,  Brunner, J. 2009, Tools for measuring progress toward sustainable neighbourhood environments, Sustainability, 1(3), 612-627.

29-Kline, E. 1997, Sustainable community indicators, Healthy planet, New society Publisher, Gabriola Island, BC.

30-Li Yin Shen, J., Jorge Ochoa, Mona N., Shah Xiaoling Zhang. 2011 , The application of urban sustainability indicators-A comparison between various practices, Habitat International, 35(1), pp:17-29.

31-Munier, N. 2006 , Hand book on Urban Sustainability, Springer, The Netherlands.

32-Power, A. 2004, Sustainable communities and sustainable development , London, Sustainable development commission.

33-Raco, M. 2007, Building sustainable communities, spatial policy-place imaginations and labor mobility in post war Britain, Bristol, Policy press.

34-Spiekermann, K.,  Wegener, M. 2003, Modeling urban sustainability, International Journal of urban sciences, 7(1), pp:47-64.

35-UN. 2007, Indicators of sustainable development :Guidelines and methodologies, United Nations, New York.

36-Varol, C., Ercoskum, O., Gurer, N. 2011, Local participatory mechanisms and collective actions for sustainable urban development in Turkey, Habitat International, 35(1), pp:9-16.

37-Williamson, T., Radford, A., Bennetts, H. 2003, Understading sustainable Architecture, second press, London, Spon press.

38-Winston, N. 2009, Urban regeneration for sustainable development: The role of sustainable housing? European Planning Studies, 17(12), pp:1781-1796.