بررسی و سنجش تاب آوری شبکه ارتباطی شهری با رویکرد مدیریت بحران (نمونه موردی منطقه 2 تهران)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 3، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 38، اردیبهشت 1397، صفحه 41-65   

نویسندگان

پروین دخت بدیع¹؛ محمود رحیمی^{* 2}

¹دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، واحد شهرقدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

چکیده
در سال‌های اخیر، مطالعه درباره‌ی مفاهیم تاب‌آوری در مقیاس‌های شهری و منطقه‌ای توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده است، هرچند سطح و تعداد این مطالعات در مقیاس شهری بیش از مطالعات انجام شده در مقیاس‌های بالاتر است. از این رو، خلأ این دسته از مطالعات در حوزه‌ی مطالعات منطقه‌ای نمایان است. به ویژه درکشور ایران، با وجود برخی مطالعات در زمینه‌ی متون نظری در مقیاس شهری، هنوز مطالعه‌ی عمیق و جامعی بر روی مفهوم تاب آور در بعد منطقه‌ای صورت نپذیرفته است. هدف اصلی این پایان نامه، تبیین مفهوم تاب‌آوری شهری تلاش در جهت تببین مؤلفه‌ها و شاخصه‌های سازنده تاب‌آوری و تعیین سهم عوامل مؤثر بر تقویت تاب‌آوری در هنگام زلزله می‌باشد. دراین پژوهش در مرحله اول 12 شاخص «دسترسی به مراکز امداد و نجات شهری، درجه محصوریت، تراکم جمعیتی، کاربری زمین، PGA وفضاهای باز» انتخاب شده و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی معکوس (IHWP) و ترکیب نقشه‌های مربوط به شاخص‌های ذکر شده در محیط GIS، تاب‌آوری منطقه دو در مقابل زلزله مورد بررسی قرار گرفته است. در مرحله دوم، تاب‌آوری بدنه شبکه‌های ارتباطی مشخص شده و با استفاده از شاخص‌هایی مذکور و... میزان تاب‌آوری شبکه‌های ارتباطی مهم منطقه 2 شهرداری تهران در برابر زلزله به صورت تحلیلی بیان شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بدنه خیابان‌هایی که دارای تراکم‌های جمعیتی بالا، دسترسی محدود به مراکز امداد و نجات شهری و فاصله زیاد مراکز مسکونی به فضاهای باز شهریست، باعث گردیده محله‌های غربی منطقه دو شهرداری تهران تاب‌آوری کمتر نسبت به زلزله خواهد داشت. با حرکت از سمت غرب منطقه به طرف شرق به میزان تاب‌آوری بدنه خیابان‌ها افزوده می‌شود. همچنین بدنه بزرگراه‌ها (چمران و شیخ فضل اله ویادگار) و خیابان‌های با عرض بیشتر و تراکم جمعیتی کمتر دارای تاب‌آوری بالا وعدم دسترسی مطلوب خیابان‌ها مرکز منطقه به مراکز امداد ونجات شهری و درجه محصوریت بالا و تراکم‌های جمعیتی بالا دارای کم‌ترین تاب‌آوری هستند.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: شبکه ارتباطی؛ تاب‌آوری؛ مدیریت بحران؛ IHWP

مراجع

References

Berke, P.R. and T. J. Campanella. 2006. Planning For Postdisaster Resiliency. ANNALS 604 (March):192-207.

Vale, L. J and Campanella T. J )2005(, The Resilient City: How Modern Cites Recover from Disaster- Axioms of resilience, Oxford University PreElon,1989

Beinar, Julian (2005). «Resurrecting Jerusalem». In: Vale, L.J. and Campanella, T.J. (eds.). The resilient city. How modern cities recover from disaster. New York: Oxford University Press

Kai, E. (1995). «Notes on Trauma and Community». In: Caruth, C. (ed.). Trau-ma: exploration in memory. Baltimore: Johns Hopkins Univerity Press, 183-198.

Mitchell, J.K. (1999). Crucibles of Hazard: Mega-cities and DisastersinTransition.London: United Nations University Press

Mumford, L. (1961). The city in history. London: Secker & Warburg.—(1972). The transformations of man.New York: Harper & Row.

UN-Habitat (2006). State of the World’s Cities 2006/2007, UK: Earthscan. United Nations (2008). World Urbanization Prospects 2007 Revision. New York.

Chen, Y. and Jiang, S. (2009). «An analytical process of the spatio-temporal evolution of urban systems based on allometric and fractal ideas». Chaos, Solitons & Fractals, 39 (1), 49-64.

. Brans, J.P., and Mareschal, B. (1994). The PROMCALC-GAIA decision support system for multicriteria decision aid. Decision Support Systems, Vol. 12, No. 4/5, 297

Mitchell, W. & Townsend, A. (2005). Cyborg agonistes: Disaster and reconstruction in the digital electronic era. In Vale, L. & Campanella, T. (Eds.), The resilient city: How modern cities recover from disaster (pp. 313-334). New York, NY: Oxford University Press.

Masten, A. S.; Powell, J. L. 2003.)

Norris, F. H. et al., "Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness", American Journal of Bruneau, M. et al. (2003) .Resilience: AnIntegrated Approach, Charles C. Thomas, spring field, IL,

Maguire, B. & P. C. Hagen (2007). "Disasters and communities:understanding social resilience", The Australian Journal of Emergency Management, Vol. 22, Pp.16-20.

Kimhi, S. & M. Shamai (2004), "Community resilience and the impact of stress", Adult response to Israel’s withdrawal from Lebanon. J Community Psychol 32, 4, : 439-451.

Klein, R. J. & F. Nicholls (2006). "Thomalla, Resilience to natural hazards: how useful is this concept?" Environmental Hazards, 5, 1-2, Pp. 35- 45. Birkmann,

Adger, W. N. (2010). "Social and ecological resilience: Are they related?", Progress in Human Geography, Vol.24 (3): 347-364.

Cutter, L. et al. (2010). "Disaster resilience indicators forbenchmarking baseline conditions", Homeland Security and Emergency Management, 7(1): 1-22.

Cutter, L. et al., "Disaster resilience indicators forbenchmarking baseline conditions", Homeland Security and Emergency Management, 7, 1, 51, Pp. 1-22, 2010.

Klein, R. J. & F. Nicholls (2003). "Thomalla, Resilience to natural hazards: how useful is this concept?" Environmental Hazards, 5(1-2): 35-45..

Zhou, H. et al., "Resilience to natural hazards: A geographic perspective", Nat Hazards,

DOI 10.1007/s11069- 009- 9407-y, 2009.

Rose, A. (2004). Defining and measuring economic resilience to disasters. Disaster prevention and management, 13, 307-314.

Zhang, Y., Yang, Z., 2007. Eco-efficiency of urban material metabolism: a case study in Shenzhen, China. Acta Ecologica Sinica 27 (8), 3124e3131

Wolman, A., 1965. The metabolism of cities. Scientific American 213 (3), 179e190

Grimm, N. B., J. M. Grove, S. T. A. Pickett, and C. L. Redman. 2000. Integrated approaches to long-term studies of urban ecological systems. BioScience 50:571-584

Alberti, M. J. 2008. Advances in urban ecology: integrating humans and ecological processes in urban ecosystems. Springer, New York, New York, USA.

Levin, S., 2008. Foreword. In J. Norberg & G. Cumming, eds. Complexity theory for a sustainable future. New York, NY: Columbia University Press.

Folke, C., "Resilience: The emergence of a perspective for social ecological systems analyses", Global Environmental Change 16, 3, Pp.

Resilience Alliance. 2007. Assessing resilience in social-ecological systems: a workbook for scientists. Version 1.1. [online] URL

Dalziell, E. P., and McManus, S. T. (2004). Resilience, Vulnerability, Adaptive Capacity: Implications for System Performance. International Forum for Engineering Decision Making (IFED). Lorenzo

Tilio, L. et al. (2011). Resilient City and Seismic Risk: A Spatial Multi criteria Approach, ICCSA, Part I, Springer-Verlag, Berlin. Heidelberg,: 410-422.

Davis, I., Izadkhah, Y. (2006). Building resilient urban communi-ties. Article from OHI,31, 1, 11-21.

Nielson, Yodmani, S., (2003). "Disaster risk management and vulnerability reduction S Protecting the poor", Paper Presented atThe Asia and Pacific Forum on Poverty Organized by the Asian Development Bank, 2000. Buckle

Rose, A. (2004). Defining and measuring economic resilience to di-sasters.Disaster Prevention and Management, 13, 307-314.

Bhatti, Amjad (2005), Earthquake Relief and Recovery: Processes and Principles, Rural Development Policy Institute

Cutter, S. L.,  Barnes, L.,  Berry, M., Evans, E., Tate, E. and  Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global Environmental Change, Vol 18 (4): 598-606.

Davis, I. and Izadkhah, Y.O. (2006). Building Resilient Urban Communities. Special Issue on South Asian Tsunami, Open House International Journal, Vol 31 (1): 11-21.

Dutta‚ V. (2012). War on the Dream‚ How Land use Dynamics and Peri-urban Growth Characteristics of a Sprawling City Devour the Master Plan and Urban Suitability‚ A Fuzzy Multi criteria Decision Making Approach‚ proceeded In 13th Global Development Conference “Urbanization and Development: Delving Deeper into the Nexus”‚ Budapest‚ Hungary.

Mayunga, J. S. (2007). Understanding and applying the concept of community disaster resilience: A capital-based approach. A Draft Working Paper Prepared for the Summer Academy for Social Vulnerability and Resilience Building, Munich

Meck, S. (1998). Bringing smart Growth to your community, American Planning Association: www.planning.org.

Holling,C,S(1973)”Resilience and stability of ecological systems”Annual Review of Ecology and Systematics,4,1-23

Mitchell, T., Harris, K. (2012). Resilience: a risk management approach, background note, ODI.
Troll, C. (1971). Landscape ecology (geo‐ecology) and bio‐coenology: a terminology study. Geofrum, 8: 43‐46